Les
Sources manuscrites de la théorie de la musique (S. IX-XVI)
______________________
ITALIE (I)
AOSTA, Biblioteca
del Seminario Maggiore (I-AO)
Cod. 15
1428-1442. Orig. Italie du Nord, Rhin supérieur
(Bâle/Strasbourg), Innsbruck. Prov. « Domino vincentio de V… » ;
Urs Donzellus (Cogne, 1615-1618) ; Roland Viot († 1644), Prieuré
St-Jacquême d'Aosta (xviie
s.) – 1-3 IOH. MUR. lib. (éd. Lagnier, Aosta, p. 36-52) ; 3 (à la
suite de l'explicit du Libellus, de la même main) : « Nota
colorem esse inventum ut figuram perditam seu negligenter positam per
correspondenciam reperire valeamus » (puis, d'une autre main :)
« Item die mensur von der laden. 4 4 4 2 p 4 4 2 p 4 4 4 2 p 4 4 2 p 4 4 /
Item die mensur der peyffen das zu? leng? / 3 3 p 3 3 p 3 3 p 3 p 3 3 p 3 3 p 3
/ (en dessous, d'une autre ? main) 4 4 2 p 4 2 p 4 4 2 p 4 2 p 4 4 2 » -
47v-48 « FA primo in gamaut la xii fa x re octava ... » ;
244v-245 « Prolatio sine tempore sicuti modus maior sine minore ... »
(éd. Lagnier, Aosta, p. 57-60.) ; 256 « Nota maior perfecta
cui perficitur solum modo a minore ... » (éd. Lagnier, Aosta, p.
60) ; 263v-266 « Cognitio temporis perfecti. Brevium colorationes
trium sex valor nomen ... (éd. Lagnier, Aosta, p. 61-68.) – RISM B III,
6 (2003).- R. Strohm, The
Rise of European Music 1380-1500 (Cambridge, 1993), p. 254, passim.
https://www.diamm.ac.uk/sources/112/ - /
66
xie s. Orig. Italie du Nord – 1-42 BOETH. mus.
(fragm.) – RISM B III, 6 (2003).
AREZZO,
Biblioteca Civica (I-ARc)
216
1482. Orig. Italie – 1-12v « Notandum quod
positiones manus sunt xx quarum otto computatis omnibus sunt
graves... » ; 13-15 « Artem contrapuncti nonnulli forunt solam
esse praticam adeo ut omnis cantor solum auditu quicquid cantet
percipiat... » ; 17-22v « Tonus est coniuctio duorum sonorum
perfectorum propinquorumque sicut est ut re et re mi... » 22v-23v
« In introductorio sunt tres proprietates silicet naturalis b quadra et b
mollis... » ; 24-27 « Numerorum alius par alius impar. Item
parium numerorum alius pariter par... » ; 27-28 IOH. MUR. lib.
(exc.) ; 29-41 « Noi dobiamo sapere che nella mano sono venti
positione le quali sono G A B C... » ; 42v « Et nota che negli
exempli fatti o nelle reghole o ne chanti tu trovassi inperfecto
magiore... » – RISM B III, 6 (2003).
ASTI,
Biblioteca del Seminario vescoville (I-ASa)
+ Ms. XIX
XII/XIII. Orig. Azzano – Antiphonaire, hymnaire,
tonaire ; 231r-235r TON. Cist.
BERGAMO,
Biblioteca Civica (I-BGc)
2/67 (Delta IV 30)
xve s. Orig. France ou Italie – RISM B III, 2 (1968),
p. 21.- RISM B III, 6 (2003).
MA 11 (Alpha
VII.32)
xve s. (seconde moitié). Orig. Italie du Nord –
175v-180v « Dicit magister quod primus tonus et sextus intonatur per tres
voces… » – RISM B III, 6 (2003).
MA 213 (Gamma II
16)
c. 1450. Orig. Italie du Nord (Brescia ?) – 75-76
« Artis igitur plane musice considerationis continentia… » – RISM B
III, 6 (2003).
MAB 21 (Sigma IV
37)
1487. Orig. Bergamo, St. Maria maggiore (copié par
le moine carme Alessandro Assolari) – 1-19 FR. GAFUR. pract. ; 19 GUIDO
micr. (exc.) ; 20r-22 « Ad habendum noticiam artis musice necesse est
scire ea que secuntur et primo sciendum quod viginti sunt littere in manu quarum
prima vocatur G... » ; 23v-29v « Quoniam vero ab una deductione
sepe sit transitus… » ; 29v-30 « Toni impares ascendunt supra
litteram finalem usque ad octavam vocem... Nota quod si toni ascendant vel
descendant plusquam debeant... » ; 30 « Nota quod quinque sunt
consonancie et quatuor dissonancie... » ; 30r-v « Circha
contrapunctum primo videndum est quid scit contrapunctus secundo in quot partes
dividatur. Et primo secundum Boetium contrapunctus nichil aliud est nisi
punctum contra punctum... » ; 31-38 Otto trattatellii consecutivi
rubricati sotto lo stesso titolo « De ratione contrapuncti. » ;
31-32 CONTR. Cum notum ; 32r-v : « Speties discantus sunt
quindecim scilicet Unisonus... modo binario. » (éd. Rusconi,
Manoscritto, p. 283-284) ; 32v-35 « Sciendum est quod sex sunt
consonantie quibus communiter uti possumus in discantu... octavam et
duodecimam. » (éd. Rusconi, Manoscritto, p. 284-287) ; 35r-v
« Nota quod unisonus requirit terciam... re Inferius. » (éd. Rusconi,
Manoscritto, p. 287-288) ; 35v-37v « Quicumque vult in
contrapuncto perfici… est supra. » (éd. Rusconi, Manoscritto, p.
288-292) ; 37v-38 « De ratione contrapuncti versus et primo. Penta
discantus… » (éd Rusconi, Manoscritto, p. 292) ; 38-39
« Hic debemus notare quod si motetus sive rodellus et sic de
aliis... » ; 39-40 « Quoniam fieri posset questio quod scit
tempus... » ; 40v-46v IOH. MUR. lib. ; 46v-48v « Hec est
regula proporcionum pertinencium ad musicam simpliciter mensurabilem sine
quibus opusculum magistri Iohannis de muris nequaquam intelligi
possit… » ; 48v-51 Ricardus magister OCarm, « Gaudent brevitate
moderni quandocunque punctus quadratus vel nota quadrata tractum
habet... » ; 51v-59v Compilation d'après Stefanus de Laudosio, <Sumula
de musica> « Ista est quedam cartula de cantu plano Sed sicut homo
non potest ascendere sine partibus ad artes Ita parum potest sine hiis que
dicenda sunt in palma seu manus… » ; 60 Anonyme cistercien,
« Psalmodiam non diu protrahimus ... » (éd. Rusconi,
Manoscritto, p. 292-293) ; 60v « Sub isto signo 2 ponitur prima
species multiplicis... » ; 65v diagramme (fac-sim Rusconi,
Manoscritto, p. 299) ; 66 « Post tenebras iubar excepto celique
nitore… » (éd. Rusconi, Manoscritto, p. 293) ; « Thalia
tempore nocturno syleo tellure sub alta… » (éd. Rusconi, Manoscritto,
p. 293-294) ; 67-88 Compilation d'après Guy d'Arezzo et Marchettus de
Padua, « Divina auxiliante gratia brevem tractam compillare intendo de
arte musicali plene… » ; 87-88 « || ... Primus tonus habet potestate
ascendendi usque ad secundam litteram... » ; 88-93 Table de Graduel
« Sequitur de introitibus uniuscuiusque toni de primo tono. Gaudeamus
omnes... ». Tonaire versifié (91) « Primus tonus sic incipit
et sic flectitur... » ; 92v-95 Missus est archangelus Gabriel…
(éd. Rusconi, Manoscritto, p. 295) ; 100v-102 Conceptio tua Dei
genitrix… (4 v.) (éd. Rusconi, Manoscritto, p. 296-298) – RISM B
III, 6 (2003).
BOLOGNA, Biblioteca
Universitaria (I-Bu)
2573
xve s. (1475?). Orig. Italie (Naples) – 3-17v IOH.
TINCT. exp. ; 17v-46v IOH. TINCT. nat. ; 47-52 IOH. TINCT.
not. ; 52v-60v IOH. TINCT. val. ; 61-75 IOH. TINCT. imp. ; 75-79
IOH. TINCT. alt. ; 79-87 IOH. TINCT. punct. ; 88-166 IOH. TINCT.
contr. ; 167-190v IOH. TINCT. pr. – RISM B III, 6 (2003).
2931
Début du xve
s. Orig. Italie (Bologne ?). Prov. Bologne, Couvent San Salvatore – 13-19
« Primus tonus sic incipit... » ; 29-32 « Toni sunt octo
quorum primus et secundus in D gravi... » – RISM B III, 6 (2003).
BOLOGNA, Civico
Museo Bibliografico Musicale (I-Bc)
A 29
1783. Copie de Giovanni Battista Martini d'un
manuscrit (aujourd'hui perdu) ayant appartenu au cardinal Luigi Valenti Gonzaga
(1725-1808) – 1-200v UGOL. URB. (exc.) – RISM B III, 6 (2003).
A 48
Fin xve-début
xvie s. Orig. Italie
du Nord. Prov. Gaetano Gaspari – 1-21 adaptation italienne du Libellus
de Jean de Murs « Tutti choloro che desiderano et hanno volonta
d'imparare… » – RISM B III, 6 (2003).
A 56
xve s. (première moitié). Orig. Sabbioncello
(Ferrara) ; copiste: Antonius de Obizis. Prov. Giacomo Filippo
Tomasin ; couvent St-Maria in Vanzo à Padoue ; Giovanni Battista
Martini – 1-72 PROSD. exp. ; 74-91 PROSD. mens. ; 93-95 PROSD.
summ. ; 97-100 PROSD. contr. ; 101-113 PROSD. ital. ; 115-133
PROSD. plan. ; 139-145 PROSD. mon. ; 248-264 PROSD. spec. (fragm.) –
RISM B III, 6 (2003).
A 57
Fin du xve
s. (1489). Orig. Italie du Nord (Padoue ?). Prov. G. B. Martini – 1-41 BONAV.
BRIX. – RISM B III, 6 (2003).
A 69
Fin du xve
s. Orig. Italie du Nord ?. Prov. G. B. Martini – 1-58 Franchinus Gafurius, Tractatus
practicabilium proportionum (version préliminaire du livre IV de la Practica
musice [1496]), « Quoniam diuturno silentio Ingenii mei vires mihi
aliquantulum incalverant… » – RISM B III, 6 (2003).
A 71
1510-1515. Orig. Bologna, Collegio di Spagna (?).
Prov. Giuseppe Garampi ; G. B. Martini – 1-129 Fr. Gafur. theor. ;
134[*]-190 GUILL. POD. ench. ; 191-207 GUILL. POD. ; 222-227
« Et primo queritur quid sit subiectum in musica. Subiectum in musica est
ens discretum... » ; 227-228 Neum. Eptaphonus ; 228-230
« Primo facias liniam ad placitum et Dividas illam... » ;
241-248 FR. GAFUR. pract. (exc.) ; 266-276 « Canto es movimiento de
voces concordante. E ansi es sentencia de papa Johan... » ; 284
« Subsesquitercia proportio fit quum maior sequentium
notularum... » ; 301-303 FR. GAFUR. pract. (exc.) – RISM B III, 6
(2003).
A 90
Fin du xve
s. Orig. Italie du Nord. Prov. coll. G. B. Martini – 1-20 Franchinus Gaffurius,
Micrologus vulgaris cantus plani, « Per breve Introductione ad canto
plano havemo a declarare vulgarmente alcuni principii... » ; 21-24v
« Quatro sono le figure delle note che se porno ligare... » ; 25
« Quandocumque reperiuntur due minores inter duas maiores secunda
alteratur... » ; 26-32v « Notandum est quod sunt septem
coniunctiones in musica videlicet Tonus, Simiditonus (!) ... » ;
32v-34 « Proportio est duorum terminorum ad invicem
habitudo... » ; 34v-38v « Nota che le coniuntione in Musicha
sono 7 scilicet Tono, Semitono, Ditono... » ; 39r-v « Notandum
est quod novem sunt concordationes in contrapontu (!) videlicet unisonus,
tertia, quinta... » ; 40r-v « Puncto de augmentatione e quello
che acresce la minima per la mita del suo valore. Sincopa e una divisione in
ciscuna figura... » – RISM B III, 6 (2003).
B 2/A
Fin du xve
s. Orig. Italie du Nord. Prov. coll. G. B. Martini – 1-28v IOH. TINCT.
diff. ; 28v-71 IOH. TINCT. pr. – RISM B III, 6 (2003).
B 2/B
Fin du xve
s. (c. 1470). Orig. Italie du Nord. Prov. coll. G. B. Martini – 1r-5v, 7r-13v
CHR. SADZE ; 7r, 6r-v IOH. MUR. lib. – RISM B III, 6 (2003).
Q 14
xve
s. Orig. France ? – 1r-v « || Dyapason igitur VII species habet a quibus
octo sumuntur formule... » ; 3r-23r <Commentum super tonos> « Autentus prothus qui
dicitur primus modus in d gravi naturaliter finit... » (éd. Chr. Meyer, <Commentum super tonos> Cod. Bononiensis Q 14, f. 3r-23r
Introduction et édition du texte, 2012 ; dépôt HAL http://hal.archives-ouvertes.fr/hal-00699877)
; 24-28 « Musice artis noticiam habere volentibus primo considerandum est
quid sit musica. Musica est scientia veraciter canendi et facilis via... »
(26 HERMANN. mod.) ; 29-41v tonaire – RISM B III, 6 (2003).
http://badigit.comune.bologna.it/cmbm/images/ripro/gaspari/_Q014/Q014_001.asp
BRIXEN, cf. BRESSANONE
BRESSANONE
(BRIXEN), Seminario Vescovile Vincentinum, Biblioteca (I-BREs)
D 21
Fin du xve
s. (1489). Orig. Nicola di Andrea di Urbino (copiste) – 1-185v UGOL. URB.
(exc.) ; 185v-186v MARCH. luc. (exc.) – RISM B III, 6 (2003).- Ruini,
Produzione, 2001, p. 347, 350 (repr. facsim. du f. 1r, p. 348).
CATANIA,
Biblioteche Riunite Civica e Antonio Ursino Recupero (I-CATc)
D 39
date:1453-1473. Orig. Sicile ou Italie du Sud,
peut-être dans le milieu de la cour d'Aragon à Naples et en Sicile. Prov.
Catania, 1931 – 12-30 GOSCALC. ; 33v-34
Iacobus de Barbo, « Postquam adimpleti sunt tres libri... » (cf.
PROSD. summ.) ; 38-39r « Unus
Unus sonus semitonus Tonus semiditonus... » ; 39r « Ad
locandum verba sive partes in cantu plano... » ; 39r-v :
Principes de musica ficta (incomplet) : « Primo sciendum est quod disiuncta est vehemens
transitus... » ; 39v-40v Règles de psalmodie: « Est sciendum quod psalmi debent
Intonari secundum Auctores... » ; 40v-41v CONTR. Nota quod
I ; 41v CONTR. Nota latens ; 41v-42 CONTR. Primo sciendum ; 43
« Primus tonus habet cordam in F... » ; 43r-v « Sillaba cum
fuerit notis subiecta duabus... » ; 43v : « Gregorium
sequere quom reddere gloria Patri... » ; 44-115v BOETH. mus. ;
116r-v TAB. Catan. ; 117 « Musica est domina continens Omnium
methadorum principia... » ; 117-121v IOH. MUR. lib. ; 121v-122
PROP. MENS. Nota quod I ; 122 « Prolacio est vocis iure mensure
modulata enunciatio... quamvis sufficienter sit ut patet » (cf. IOH.
VETUL. [I-Rvat Barb. lat. 307,
1-16v ; éd. CSM 27], p. 36) ; 122-123v TRACT. FIGUR. ; 123v-125 « Duppla proportio est quando
maior numerus continet totum minorem numerum... » (cf. aussi I-Rvat
Barb. lat. 307, f. 31r-v) ; 126-155 Rogerius Caperon, Commentum
supra cantum, « Ut ad doctrinam artis musice venire possimus quedam
pauca set utilia sub compendio declarare propono... » (éd. Gr. Bevilacqua,
Il Comentum..., p. 1-165) ; 155v-156v « Primus quidem liber
qui incipit omnium quidem perceptio... » ; 157-189 MARCH. luc. ;
190-241 PROSD. exp. ; 241-242v PROSD. summ. – RISM B III, 6 (2003).- Gregorio Bevilacqua, Il Comentum super cantum di Roger
Caperon. Introduzione ed edizione Critica (Bologna, Dottorato di ricerca in musicologia e beni musicali, 2008) (amsdottorato.unibo.it/2139/1/bevilacqua_gregorio_tesi.pdf).
CESENA,
Biblioteca Malatestiana (I-CEc)
S. XXVI.1
c. 1425-1450. Orig. inconnue. Prov. ms. exécuté d'après
un modèle lorrain du xie
s. (?) à la demande de Domenico Malatesta di Novello – 1-57 BOETH.
arithm. ; 61v-132v BOETH. mus. ; 133-143 MUS. ENCH. ; 143v-167
SCOL. ENCH. ; 167v-177 HUCBALD. ; 177r-v MON. In primo ; 177v
MON. Dimidium ; 177v PS.-BERNEL. spec. ; 178 FIST. Si secunda ;
178-179 MON. In primis ; 179r-v MOD. Ecce modorum (exc.) ; 179v-194
ALIA MUS. ; 194 AURELIAN. (exc.) ; 195v FIST. Prima habeat ;
195v FIST. Prima per ; 195v-196 FIST. Prima quant. ; 196 FIST.
Rogatus (exc.) ; 196 FIST. Si tonum ; 196r-v FIST. Si fistulae
I ; 196v CYMB. Primum quant. ; 196v-197 MOD. Autenticus ; 197r-v
« De quinque simphoniis tribus simplicibus et tribus compositis. Diapason
simphonia est que fit duplo... » ; 197v « De consonantiis
tribus. Simphoniam dictam eolice diatesseron tono constat... » ; 197v
« Diapente et diatesseron simphonie... » ; 198 GLOSS. BOETH.
mus. ; 199r-v ANON. Gerbert – RISM B III, 2 (1968), p. 21-22 – RISM B III,
6 (2003).- Bernhard/ Bower, Glossa (Kommentar- und Registerband, 2011),
p. 61.
CREMONA, Biblioteca
Governativa e Biblioteca Civica (Sala Cesari) (I-CR)
238
c. 1400-1450. Orig. Italie – 1-9 Prosdocimus de
Beldemandis, Tractatus plane musice (première version) ; 10-15v
PROSD. contr. ; 16-41v PROSDC. mens. (fragm.) – RISM B III, 6 (2003).
FAENZA,
Biblioteca Comunale (I-FZc)
117
1410/20-30? (pour la partie musicale) ;
1473-1474 (pour les traités de musique). Orig. couvent de Reggio (d'Emilia ?).
Prov. Carmes de S. Paolo à Ferrare – 12-14v IOH. MUR. lib. ; 14v-16 TRACT.
FIG. ; 16-17 IOH. MUR. contr. ; 17v « Sequitur de tertio membro
huius artis… » ; 20v « Nota quod 9 sunt species in arte
contrapunctus… » ; 20v-22 IOH. CICON.. prop. ; 23-24 TRAD.
Franc. III ; 24v-25 IOH. HOTH. prop. ; 25r-v IOH. HOTH. fig. ;
30v-31 Jacobus de Regio Ocarm « Pro proportionum est sciendum… » 33
IOH. HOTH. contr. I ; 33v-34 NIC. WEYTS – RISM B III, 2 (1968), p. 22-25.-
RISM B III, 6 (2003).
http://manfrediana.comune.faenza.ra.it/contenuto/musica/bonadies/index.html
FIRENZE,
Archivio arcivescovile
+ cote inconnue
xiie s. Prov. cathédrale de Florence –
antiphonaire ; f. 1-276 antiphonaire ; 277-283 tonaire sans prologue
“Incipiunt toni qui honorifice emendati et patefacti a domno religioso Oddone
Abb(at)e qui fuit peritus in arte musica...” (rubriques théoriques aux deux
premiers modes) PDF ; 283v-290 Invitatoires.- M. G.
Camiciotti, « Di un antico antifonario neumatico fiorentino », Rassegna
gregoriana, IX (1905), p. 96-124.- Huglo, Tonaires, 1971, p. 186-187
et pl. III (entre les p. 448 et 449).- Merkley, Tonaries, 1988, p.
149-150.
FIRENZE, Biblioteca
Medicea Laurenziana (I-Fl)
Acq. e doni 33
xiie s. Orig. inconnue. Prov. inconnue – 2v-51 COMM.
Guid. – RISM B III, 2 (1968), p. 49-50.- RISM B III, 6 (2003).
Antinori 13
Fin xve-début
xvie s. Orig. Italie –
3-58 Guglielmo Ebreo da Pesaro, De practica seu arte tripudi (éd. Zambrini,
Trattato) – RISM B III, 6 (2003).
Ashburnham 206
Début du xvie
s. Orig. autographe de Prosdocimus de Beldemandis. Prov. Matteo Macigni
(Padoue), Paolino Gianfilippi (Verone, xixe
s.), G. Libri (Paris), coll. Ashburnham – 49v-50 PROSD. mens. (exc.) ;
53-54 PROSD. summ. – RISM B III, 6 (2003).
Ashburnham 1051
Seconde moitié du xive
s. Orig. Flandres (Bruges ?) (cf. Huglo, Auteur, p. 9). Prov. au
catalogue ms. de la Biblioteca Vallicelliana (xviiie
s.) sous la cote B 49 ;
coll. Ashburnham ; la marque de provenance « san lorenzo del
Escorial » est un faux de Libri ; f. 151-169 à rapprocher de F-Pn
Lat. 7210 (Schmid, Musica enchiriadis, p. X [stemma] ; Phillips,
Musica enchiriadis, p. 64 n. 35, 70) ; les f. 96-169 ont servi de
modèle à I-Vat Reg. Lat. 1315 – 2-41v AUGUST. ; 42-48 « Musica
est scientia bene modulandi… » ; 48b-49v CENS. (exc.) ; 50-57v
GUIDO micr. ; 57v-59v GUIDO reg. ; 59v-60 Quae littere sint graves
vel gravissime… » ; 60 VERS. Quisquis velis ; 60v-66v PS.-ODO
mus. ; 67a-68a PS.-GUIDO form. ; 68a-69va TON. Lugd. ; 69vb
GUIDO ep. (exc.) ; 69vb « De quadam figura utilissima ad cognoscendum
tonum… » ; 69v-70: “In hac enim figura...” (éd. Chr. Meyer, Sh.
Nishimagi, Tractatuli... [Turnhout, 2011], p. 40-42) ; 70a-b
« Autentus protus .I. D.II. Plagis proti … (tableau) ; 70 « Et
si supradictis solis hiis litteris notare quis velit
antiphonarium… » ; 70a-b « Omnis etenim cuiuscumque toni cantus
omnisque modulacio per voculas… » ; 70ra-v « Ad cognoscendum
ascensus descensusque tonorum per figuram utilissimam » (tableau) ;
70v « De nominibus cordarum… » ; 70v-71 « De nominibus
cordarum et numero earundem… » ; 71b-71vb AURELIAN. (2 exc.) ;
71v « Prima querite laudem patris… » ; 71vb-72a PS.-ODO mus.
(exc.) ; 72a « Quinque sunt consonancie musice… » ; 72b
PS.-BERNEL. spec. (exc.) ; 72rb-va « D Lychanos ypaton dorius et
ypodorius… » ; « Primus quidem tonus superat… » ; 72va
TON. LUGD. (exc.) ; 72ab « Semitonium vero deinde videtur quasi medietatem… » ;
72vb NEUM. Accentus ; 72vb-73ra MON. In primis divide ; 73rb
« Enarmonium dicitur quod est magis coaptatum… » ; 73rb-73vb
PS.-GUIDO form. (exc.) ; 73vb « Fuit quedam mulier quam alii dicunt
nominatam scillam… » ; 74-75 GUIDO ep. ; 75b-88v IOH. COTT.
mus. ; 89-95v PTOLOM. « Vere dilectionis vinculum ita solet amicorum
mentes constringere… » (éd. Konstantin Voigt, « Ptolomei liber artis
musice », in : Traditio Iohannis Hollandrini, éd. M. Bernhard
u. E. Witkowska-Zaremba [München, 2015], t. 6, p. 593-665) ; 96-135v
BOETH. mus. ; 135v MON. Designata ; 142-145 MACROB. (exc.) ;
145v-146v FULGENT. (exc.) ; 147-150v ISID. etym. (exc.) ; 151-156v
MUS. ENCH. ; 156v-168va SCOL. ENCH. ; 168va-169ra MON. Super
unum ; 169ra « Haec sunt nomina VIII tonorum, scilicet
dorius… » ; 169rb « Multiplicato per ternatium
quaternario… » ; « Incipiunt VIII voces stabiles et in totum
immobiles… » ; 170 LUD. SANCT. – RISM B III, 2 (1968), p. 43-47 –
RISM B III, 6 (2003).- Cochin, Socrate, 1918, en part. p. 28-31.-
Natalia I. Petrovskaia, « L’innocenza di Guglielmo. Il viaggio raro di
Ashburnham 1051 », Dialogoi. Rivista di studi comparatistici, II
(2015), p. 77-92.- CSEL 102 (2017), p. 42.
Ashburnham 1119
xve s. Orig. Italie. Prov. inconnue – 1v-27v
« Ttractaturi de arte musica obmissis prolixitatibus et subtilitatibus… » ;
27v-32v « Notandum est quod regula subscripta debet doceri per magistros
omnibus illis… » ; 33-51v « Divina auxiliante gratia brevem
tractatum compilare intendo… » ; 52r-v cf. PHIL. CAS. contr. ;
52-54 NICOL. CAP. (exc.) (52v-53 IOH. MUR. contr.) ; 57-63v IOH. MUR.
lib. ; 64-69 PAUL. FLOR. ; 69-72 CONTR. Salvator ; 74v
« Nota quod voces biscantus seu contrapuncti sunt septem… » ;
74v-77v « Contrapunctus est fundamentum biscanti et sicut hedificium… » ;
77v-78 CONTR. Nota quod II – RISM B III, 2 (1968), p. 47-49.- RISM B III, 6
(2003).- Bernhard, Thomas, 2006, p. 11, n. 17.
Conv. Soppr. 388
Fin du xve
s. Orig. Italie (Firenze?). Prov. SS. Annunziata (1809) – 2v-3 « Musica
est pericia modulationis gradatim sono et cantu consistens… » ; 4-5,
7 « Haec est manu contrapunti accipiendo… » ; 8-11 « Nota
quod quatuor sunt prolationes, videlicet perfecti maioris… » ;
11v-13v « Partes prolationis sunt quinque… » 6r-v, 14-26 IOH. MUR.
lib. ; 26-27 « Omnis autem numerus ad alterum
comparatus… » ; 27-28 « Primo quod duplex estmo dus scilicet
perfectus et imperfectus… » ; 28: « Proportionis orationalis in
equa ligaturis… » ; 29-34 « El contrapunto e simplice de unia… »
34v-52v MARCH. luc. (exc.) ; 53-55v UGOL. URB. (exc.) 56-65v « Quod
musica est veraciter canendi ad omne perfectum cantum via facilis et
aperta… » ; 66-67v « Sermum suaviter tange cuius sunt oct octo
differentiis eoae ... » ; 68-74 « Concioscia cossa ch' el
contrapuncto abbia duoe consonancie principali ... » ; 75-79v A
savere la rasone e la praticha del canto fermo per insignare ad alterui e cossa
necessaria ... » ; 79v « Nam finem primi d continet atque
secundi... » – RISM B III, 2 (1968), p. 49.- RISM B III, 6 (2003).
Plut. XXVII. dext.
cod. 9
143v-145: « Est musica mundana. humana et
instrumentalis. De instrumentali agit Boecius in Musica sua... »
(transcription @ TML ; cf. D-Mbs Clm 28186, f. 258-259va et PL-Kj
754, f. 41-43).- Haas, Musiklehre,
p. 157, note 266.
Plut. XXIX 16
c. 1440-1460. Orig. France. Prov. inconnue – 1-52
AUGUST. ; 54-124 IAC. LEOD. spec. (exc.) – RISM B III, 2 (1968), p.
35-36.- RISM B III, 6 (2003).
http://teca.bmlonline.it/TecaViewer/index.jsp?RisIdr=TECA0000620578&keyworks=Plut.29.16
Plut. XXIX 48
xve s. (avant 1471). Orig. Italie centrale. Prov.
inconnue – 1-6v « Voces discrete sibi invicem forma id est specie
differentes… » ; 6v-7v IOH. HOTH. prop. II ; 8-21 IOH. TINCT.
pr. ; 21-30 GUIDO micr. ; 30-33v GUIDO reg. ; 33v-38v PS.-ODO
dial. ; 38v-45v PS.-ODO mus. ; 45v-46v GUIDO prol. ; 46v-50v
GUIDO ep. ; 50v-51 CANT. In defect. (exc.) (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi,
Tractatuli... [Turnhout, 2011], p. 53-54) ; 51 GUIDO micr.
(exc.) ; 51r-v « Autentus protus I D II Plagis proti… » ;
52 « De nominibus vocum secundum boecium… » ; 52r-v « Item
de nominibus vocum et interpretatione earum secundum Boetium… » ; 52v
« Quinque sunt consonantie musice… » ; 52v « Secundum dicta
Boetii sesquioctava proportio est… » ; 52v-53+53r-v MON. In primis
divide ; 53v « Primus tonus vel modus vocatur Dorius id est
primus… » ; 53v « Nonanoeane. Nona dicitur grece quod est
nus… » ; 53v-54 « In defectibus in excellentibus et
gravibus… » ; 54 « Diapente et diasessaron… » (éd. Bernhard,
Clavis Gerberti, I, p. 24-31) ; 55: « Prima species
dyatessaron… » ; 55r-v « Primus quidem tonus superatur a secundo
in cacumine tono… » ; 55v « Nete yperboleon itaque habet iota
extensum… » ; 55v « Preposicio… » ; 56 « His
utimur litteris vel notis secundum henchiridion… » ; 56-58 ISID.
etym. (exc.) ; 58 « Primus tonus in XVIII duple dyapason VI ad
XII… » ; 58v-71v AURELIAN. ; 72-73 CONTR. Consonantiae (72v-73
CONTR. Quatuor sunt) ; 73-82v ANON. Couss. V ; 83-86 IOH. MUR. contr.
+ CONTR. Cum notum ; 86-88v CONTR. Volentibus ; 88v-89 PHIL.
ANDR. ; 89v-90v « Primo notandum quod duodecima de omne est
sol… » ; 90v « Nota quod duplex est tertia videlicet
perfecta… » ; 91-92 « Nota etiam quod quando cantus simplex
ascendit tonum… » ; 92v « Nota quod super ut dicitur
mi… » ; 93-97v « Clauditur in septem figuris musica tota… » ;
« divina auxiliante gratia brevem tractatum compillare
intendo… » ; 97v « Sanctissimus namque Gregorius dum preces
funderet… » ; 98v-108v « Quid est musica ? Est scientia recte
canendi… » 108v-110v « Species discantus sunt quindecim… » ;
110v-113 « Quandocumque punctus quadratus aut nota quadrata… » 113r-v
« Falsa sive ficta musica dicitur esse quando fit ascensio… » ;
113v-114v « Pro cantu figurati notitia primo notandum est quod quinque
sunt figurae… » ; 114v « Cum prima nota fuerit bassior… » ;
114v-115 « Quinque sunt partes prolationis… » ; 115 « Unde
duplex est punctus… » ; 115-116 « Alteratio in musica est proprii
valoris… » ; 116 « Nota quod pausa non potest
perfici… » ; 116-117 « Ut musicis modernis et eorum sequacibus
ars discantandi… » ; 117r-v « Non est sane ignorandum quod pausa
ad duas usque lineas pertingens… » ; 117v-118 « Circa cuius
introductionem sciendum quod novem sunt seu dicuntur species
contrapuncti… » ; 118-119v IOH. HOTH. contr. II ; 119v-120v IOH.
HOTH. mens. I – RISM B III, 2 (1968), p. 36-43.- RISM B III, 6 (2003)
http://teca.bmlonline.it/TecaViewer/index.jsp?RisIdr=TECA0000349333
http://teca.bmlonline.it/TecaViewer/index.jsp?RisIdr=TECA0000620728&keyworks=Plut.29.48
Plut. LXV 35
xe s. Orig. inconnue. Prov. inconnue – 1v NOTK. BALB.
– RISM B III, 2 (1968), p. 43.- RISM B III, 6 (2003).
Redi 71
xive-xve
s. Orig. Italie (Firenze?). Prov. « A uso di Sr. Laudomina » – 2-13
« Perche nota la mano avere XX positioni cioe Gamaut… » ; 13-24
« Per avere alcuna notitia… » (éd. CSM 5) ; 24v-28v
« Perche dico il contrappunto richiede avere quatro cose cioe voce
... » (éd. Quatuor tractatuli, p. 17-24) ; 29-40v Iohannes de
Muris, Libellus cantus mensurabilis (adaptation en italien) ;
41v-48v L'arte del biscanto misurato secondo el maestro Jacopo da Bologna
(éd. J. Wolf, in Theodor Kroyer: Festschrift zum sechzigsten Geburtstag
[Regensburg, 1933], p. 18-38) ; 48v-59 « Dico che noi abbiamo nel
contrapuncto quattro gradi cioe grado inpari ... » (éd. Quatuor
tractatuli, p. 25-38) ; 59r-v « Preportioni in musica nelle quali
consistono le consonantie sono sei cioe Sesquitertia ... » (éd. Seay,
Tractatuli, p. 38-39.) – RISM B III, 2 (1968), p. 50.- RISM B III, 6
(2003).
FIRENZE, Biblioteca
Nazionale Centrale (I-Fn)
Conv. Soppr. D V
827
Début du xvie
s. Orig. copié par Niccolo di Giampiero di Matteo Fonzio. Prov. Florence, S.
Maria degli Angeli – 99v-101v Paolo Orlandini, La musica in instanze vulgari
(éd. Seay, Paolo Orlandini) – RISM B III, 6 (2003).
Conv. Soppr. F III
565
Fin du xie
s. Orig. Italie centrale. Prov. Couvent des Dominicains Santa Maria Novella de
Florence – 2v-3 INTERV. Diapason (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 33-37) ; 4v-6 « Aurea personet lira clara
modulamina… » ; 6-23 GUIDO micr. ; 23-26v+29r-v GUIDO
reg. ; 29v+28r « Bis septenis monocordum designamus litteris… »
(éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli... [Turnhout, 2011], p.
52) ; 28v+27 « Est tonus in numeris… » (éd. DMA.A.IV, p.
128-133) ; 27v VERS. Quisquis velis ; 27v+32r « In hoc cantu iam
digesto b rotundo fiximus… » (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 145) ; 30v « Isti sunt igitur soni qui
modulamine apter... » (éd. ibid., p. 146) ; 32r-v GUIDO micr.
(exc.) ; 32v NEUM. Accentus ; 32v « Multi qui ignorant in qua
corda… » (= CANT. In defect. [exc.] éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 53-54) ; 31 CASSIOD. inst. (exc.
« Percussionalia sunt… ») ; 31 « Autentus protus hoc est
auctoralis… » ; 31r-v « Primus adest protus autenticus arte
sonorum… » (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli... [Turnhout,
2011], p. 61-64) ; 30v MART. CAP. (exc.) ; 33 Gudinus de Luxeuil,
Versus, « Actenus tetendit lira… » (cf. DMA.A.IV, p. 40) ; 33v
GUIDO reg. (exc.) ; 33v-43v PS.-ODO dial. ; 43v « Incipit
numerum cordarum. A. I. Proslambanomenos. II. F/B. III
Ypateypaton… » (éd. Chr. Meyer,
Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 147) ; 43v-44 PS.-BERNEL. spec. (exc.) ; 44v-58
PS.-ODO mus. ; 58 portrait « Simphoniacus id est cantor
musicus » ; 58-60v GUIDO prol. ; 60v-67 GUIDO ep. ; 67
« In hac enim figura omnes modos et sonos… » (éd. Chr. Meyer, Sh.
Nishimagi, Tractatuli... [Turnhout, 2011], p. 40-42) ; 68-69
« His itaque perspectis paucissima… » (éd. Leach, Guido, p.
87-91) ; 69 « His utitur notis secundum enchiridion… » (éd.
Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p.147-148) ; 69r-v « De difinitione vocis secundum
Boetium… » (éd. ibid., p. 148-149) ; 69v-70 « De
nominibus vocum secundum Boetium… » (éd. ibid., p. 149-150) ;
70v-71 « Proslambanomenos interpretatur acquisitus vel
adductus… » ; 71 « Quinque sunt consonantiae musice… » (éd.
Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p.150) ; 71r-v « Incipit de sex
proportionibus i. de sexquioctava, de sexquitertia… » (éd. ibid. p.
150-151) ; 71v-72v MON. In primis divide ; 72v « Enarmonium
dicitur quod est magis coaptatus… » (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 152) ; 72v-73 « A. immobilis quia inter
tribus generibus… » (éd. ibid. p. 152-153) ; 73
« Primus tonus vel modus vocatur dorius, id est primus… » (éd. ibid.,
p. 153) ; 73 « Interrogatio. Emisperium quid est ? Emisperia
sunt duo capittella… » (éd. ibid., p. 154) ; 73r-v
« Nona dicitur a greco quod est nus… » ; 73v CANT. In defect.
(éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli... [Turnhout, 2011], p.53-54)
; 73v, HUCBALD (exc.) ; 73v-74 « Diapente… » (éd. Bernhard,
Clavis Gerberti, 1, p. 26-30) ; 74r-v HUCBALD. (exc.) ; 74v-75
PS.-BERNEL. spec. (exc.) ; 75 « Lychanos ypaton. Dorius.
Hypodorius… » (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli... [Turnhout, 2011], p. 154) ; 75r-v
TON. LUGD. (exc.) ; 75v-76 HUCBALD. (exc.) ; 76 GUIDO micr.
(exc.) ; 76 Tableau comparatif de notations (Hucbald, notation A-P ;
éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 154) ;76r-v « A luna ad solem sunt toni II id
est… » (éd. ibid., p. 155) ; 76v ISID. etym.
(exc.) ; 76v-77 ALIA MUS. (exc.) ; 77r « Maiores ergo numeri
vocantur duces et minores comites... » (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 155) ; 77v-81 ISID. etym. (exc.) ; 81v-82r « Sunt autem quatuor numero... »
(éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli... [Turnhout, 2011], p.
57-60) ; 82 SCOL. ENCH. (exc.) ; 82v SCOL. ENCH. (exc.) ; 82v-84
ODO ARET. (exc.) : 82v-83r “Formulas quas vobis... “ (éd. Chr. Meyer,
Sh. Nishimagi, Tractatuli... [Turnhout, 2011], p. 48-50) ; 84v-87
« De consonantia musyce. Musyce consonantiae sunt tres… » (éd. ibid.,
p. 155-161) ; 87v-90v TON. LUGD. (exc.) ; 90v-91
« Autentici autem ascendunt octo voces… » (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 161) ; 91 « Voces autem et corde in musyca decem
et octo… » (éd. ibid., p. 161) ; 91-92 « Nunc de
litteris quas in cantu et in monocordo ponimus… » (éd. ibid.,
p.162-163) ; 92r-v « Tonus est acuta enuntiatio vocis… » (éd. ibid.,
p. 163-165) ; 92v ISID. etym (exc. ; éd. ibid., p.
164) ; 92v-93 GUIDO micr. (exc.) ; « Nam imperiti quippe
cantores tot faciunt differentias... » (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 165) ; 93-94v AURELIAN. (exc.) ; 94v « Si
quis autem huius artis… » (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi,
Tractatuli... [Turnhout, 2011], p.
165-166) ; 94v-95 GUIDO micr. (exc.) ; 95 « Iugiter
domine… Haec ita symphonia… » (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 54-55) ; 95r-v « Haec autem regula a me iam
dicta… » (éd. ibid., p. 166) ; 95v « Hic adnotandum est
quod secundum quosdam… » (éd. ibid., p. 166-167) ; 96r-v « Summae sanctitatis
merito... » (Notker Balbulus, Epistola
ad Liuthardum episcopum ; cf. Wolfram von den Steinen, Notker der
Dichter und seine geistige Welt [Bern, 1948], vol. 2, p. 8-10) ; 96v
« Hic poterit sollers signatum… » (éd. La Fage, Essais,
p. 286-287) ; 97 « Aetherium dulci laudantes… » (éd. La Fage,
Essais, p. 287-288) ; 97r-v « Clio gesta canens… » ;
97v « Clio historiam scripsit. Euterpe… » ; 97v-98 AURELIAN.
(exc.) ; 98-99v AURELIAN. (exc.) ; 99v « Armonia conveniens et
apta rerum omnium conmissa connexio... » (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli... [Turnhout, 2011], p.
167) ; 99v ISID. etym (exc.) ; 99v-100 « Quinque sunt
consonantiae musyce… » (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi,
Tractatuli... [Turnhout, 2011], p.
167-169) ; 100v NEUM. Accentus ; 100v-102 « Musicorum
consonantie sunt septem… » (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi,
Tractatuli... [Turnhout, 2011], p.
169-171) ; 102r Trinum et unum pro nobis
miseris... (éd. ibid., p. 171) – RISM B III, 2 (1968), p. 25-32.- RISM B III, 6
(2003).
Conv. Soppr.
G.IV.826
1497-1502. Orig. Firenze, S. Maria degli Angeli
(autographe de Paolo Orlandini) – 102v-106 Paolo Orlandini, La musica in
istanze vulgari (éd. Seay, Paolo Orlandini [ms. non collationné]) –
RISM B III, 6 (2003).
II XI 18
xve s. (seconde moitié). Orig. Italie (Venise ou
Italie centrale) – 9-17 « Quando omnis primi toni idest primus
tertius... » ; 18 « Primus cum sexto fa sol la... » ;
177-190 « Est ergo primo sciendum quod XXti sunt figura in
gamate... » – RISM B III, 6 (2003).
II I 406 (Magliab.
XIX 19)
xve s. origine : Italie – 1-5 ANON. La Fage I
(4-5 Ton. Cist.) ; 5 « Gamma epogdoa… » ; 5r-v « Incipit rude documentum tonorum…
Octo sunt toni… » (cf. Ps.-Mur.
mod.) ; 5v
« Ad habendum discantum artis musicae… » ; 6-39v BOETH. mus. (TON. Boeth. mus.) ; 39v-43v INCH. UCHUB.
(fragm.) – RISM B III, 2 (1968), p. 33-34.- RISM B III, 6 (2003).- Bernhard/
Bower, Glossa (Kommentar- und Registerband, 2011), p. 12-13.
Magliab. III 70
Notes de lecture en hébreu d'après une tradition
d'enseignement de Jean Vaillant (?) : règles de contrepoint, proportions
et règles de notation (cf. RISM B IX, 2, n° 110).
Magliab. XIX 36
Seconde moitié du xve
s. Orig. Italie. Prov. collection Antonio Magliabechi – 1-73v UGOL. URB. ;
74-78 Iohannes Hothby, Epistola (éd. CSM 10, p. 79-92) ; 78v-81v
Iohannes Hothby, Ars planae musicae, « Regule monochordii sunt xxii
que G ut sub gravis in linea ... » ; 81v-83v IOH. HOTH. dial. ;
84-92 Iohannes Hothby, La Calliopea legale (éd. Coussemaker, Histoire,
p. 297-349.) 92-98v GUIDO micr. ; 98v GUIDO reg. ; 98v-100v PS.-ODO
dial. – RISM B III, 2 (1968), p. 34.- RISM B III, 6 (2003).
Magliab. XIX 88
Fin du xve
s. Orig. Italie – Guglielmo Ebreo da Pesaro, De practica seu arte tripudi
(éd. Zambrini, Trattato) – RISM B III, 6 (2003).
Pal. 472
Fin du xve
s. Orig. Italie. Prov. Florence – 1-8v Iohannes Hothby, La Calliopea legale,
« La Calliopea legale reducta in brevità per maestro Giovanni Ottobi
Anglico carmelita primo capitulo. Le parti della Musicha mellliflua sono 4°
cioà phtongo... » (éd. Coussemaker, Histoire, p.
297-343 ; CSM 42 [éd. @ SMI]) ; 8v « Questo à il
modo da fare il monocordo predecto... » ; 9-15 Compilation de règles
de musique attribuées à Iohannes Hothby (Ocarm), Inc. « Pertinentia vocum
sunt quatuor scilicet proportionalis... » ; 15 « Nota quod hiis
13 speciebus componuntur anime et formantur omnes toni... » Expl.
« ... penultima semper debet esse imperfecta. » ; 15 « Sia
facta una linea longha a tuo modo e per trovare le voce... » ; 15
« Nota quod si cantus venerit ex parte inferiori... » ; 16-21
IOH. HOTH. exc. ; 21-22 « Voces differentes quidem forma septem sunt.
Septem vero alphabeti litterarum nomina atque figuras per monocordum
obtinentes... » – RISM B III, 6 (2003).
Pal. 1021
Début du xvie
s. Orig. Italie – Guglielmo Ebreo da Pesaro, De practica seu arte tripudi
(éd. Zambrini, Trattato) – RISM B III, 6 (2003).
FIRENZE, Biblioteca
Riccardiana (I-Fr)
652
xive s. Orig. inconnue. Prov. inconnue – 1r-v INTERV.
Diapason (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli... [Turnhout, 2011],
p. 33-37) ; 5-25v GUIDO micr. ; 25v-30v GUIDO reg. ; 32v VERS.
Quisquis velis ; 33r-v GUIDO micr. (exc.) ; 33v-34 NEUM.
Accentus ; 34 CASSIOD. inst. (exc.) ; 34-36 Autentus protus hoc est
auctoralis primus... (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 61-64) ; 36 MART. CAP. (exc.) ; 36v GUIDO reg.
(exc.) ; 36v-47v PS.-ODO dial. ; 48 PS.-BERNEL. spec. (exc.) ;
48v-62v PS.-ODO mus. ; 64-65v GUIDO prol. ; 65v-73 GUIDO ep. ;
73r-74r “In hac enim figura...” (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 40-42) ; 78-79 MON. In primis divide ; 80 CANT.
In defect. (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli... [Turnhout,
2011], p. 53-54) ; 80v-81 HUCBALD. (exc.) ; 81v PS.-BERNEL. spec.
(exc.) ; 82 TON. Lugd. (exc.) ; 82-83 HUCBALD. (exc.) ; 83 GUIDO
micr. (exc.) ; 83r-v ISID. etym. (exc.) ; 83v-84 ALIA MUS.
(exc.) ; 87-91 ISID. etym. (exc.) ; 91-92 Sunt enim toni numero
quatuor (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli... [Turnhout, 2011],
p. 57-60) ; 92r-v SCOL. ENCH. (exc.) ; 92v SCOL. ENCH. (exc.) ;
92v-94v ODO ARET. (exc.) ; 98-101 TON. Lugd. (exc.) ; 103r-v ISID.
etym (exc.) ; 103v GUIDO micr. (exc.) ; 104v-105v AURELIAN.
(exc.) ; 105v GUIDO micr. (exc.) ; 106r Iugiter domine... (éd. Chr.
Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli... [Turnhout, 2011], p. 54-55) ;
108v-109 AURELIAN. (exc.) ; 109-110v AURELIAN. (exc.) ; 110v-111
ISID. etym (exc.) ; 112 NEUM. Accentus – RISM B III, 2 (1968), p. 50.-
RISM B III, 6 (2003).
688
Fin du xive
s. (1381). Orig. Avignon. Prov. Italie – 144 tonaire ; 144v « Nota
quod sicut per septem dies revolvitur omne tempus… » ; 145 « Sex
sunt species discantus scilicet tertia… » ; 145v-146 « Primus
cum sexto fa sol la… » ; « Est primus tonus re la re fa quam
secundi... » ; « Finem cunctorum Cantor dignosce
tonorum... » – RISM B III, 6 (2003).
734
Début du xve
s. Orig. Italie. Prov. inconnue – 1-60v IOH. CICON. Mus. ; 61 « Nona
dicitur a greco quod est nus… » ; 61 « Dulcis celebs
Urania… » ; 62-70v IOH. MUR. spec. ; 74-101 MARCH. luc. ;
102 « Tonus est ut re, re mi fa sol, sol la… » ; 102 CONTR. Sex
s. spec. II ; 102-103 CONTR. Volens igitur ; 103-106v « Quomodo
et qualiter tropi seu toni ex quibus speciebus formentur… » ; 107-122
ANON. Couss. V – RISM B III, 2 (1968), p. 50-52.- RISM B III, 6 (2003).- Bernhard,
Thomas, 2006, p. 14, 16.
806
Seconde moitié du xve
s. (II, f. 14-21). Orig. inconnue. Prov. Florence – 14-20v IOH. MUR. lib. –
RISM B III 6 (2003).
1612
86r-100r Traduction en italien par Lorenzo
Giacomini de la section XIX des Problemata (Palisca, Humanism, p.
436, passim)
2624
ca. 1418-1450. Orig. Lucania ou Florence. Prov.
Florence – garde avant: tonaire ; 10r-v règles de solmisation – RISM B
III, 6 (2003).
FOLIGNO,
Biblioteca Comunale (I-FOLc)
cod. Musicale
Fin du xve
s. Orig. Italie. Prov. Foligno ? – [1]-[5v] tonaire ; « Primo cum
sexto fa sol la... » – RISM B III, 6 (2003).
FOLIGNO,
Seminario Vescoville L. Jacobilli, Biblioteca (I-FOLs)
D I 42
xve s. Orig. Italie centrale – 1-4v Guglielmo Ebreo da
Pesaro, De practica seu arte tripudi (éd. Faloci Pulignani,
Bassedanze) – RISM B III, 6 (2003).
IVREA,
Biblioteca Capitolare (I-IVc)
52 (olim LXXXIV)
Début du xie
s. Orig. Région de Trèves (CSEL) – 1-7 MART. CAP. (IX) – 7v-40v AUGUST. – 41-86
BOETH. mus. – RISM B III, 6 (2003).- CSEL 102 (2017), p. 20.
LODI,
Biblioteca Comunale Laudense (I-LOcl)
XXVIII A 8
Fin du xve
s. (1497). Orig. Milan (autographe de Fr. Gafurius). Prov. Alberto Barsano
(avant 1528) ; Lodi, Biblioteca dell'Incoronata – 2-59v Manuel Bryennius, Harmonica (traduction
latine de Giovanni Francesco Burana) – RISM B III, 6 (2003).
XXVIII A 9
Début du xvie
s. Orig. Milan. Prov. Alberto Barsano (avant 1528) ; Lodi, Biblioteca
dell'Incoronata – 5-130 Franchinus Gafurius, De harmonia musicorum
instrumentorum opus – RISM B III, 6 (2003).
LUCCA, Biblioteca
Capitolare Feliniana (I-Lc)
+ 603
xiie s. Orig. Italie – antiphonaire à l’usage des
moniales de Pontetetto, au dioc. de Lucques ; f. 247ss Tonaire de l’abbé
Odon d’Arezzo : « Incipit formulas super tonos qualiter unusquisque
cantor in ecclesia agere debeat... » – Huglo, Tonaires, 1971, p.
187-188.- Merkley, Tonaries, 1988, p. 150-151.
614
xiie s. Orig. Lucca – 211v-212 TRAD. Guid. – RISM B
III, 2 (1968), p. 52.- RISM B III, 6 (2003).- Karin Margareta Fredborg,
« Ciceronian Rhetoric and the School », in: Learning
Institutionalized. Teaching in the Medieval University (Notre Dame, IN,
2000), 21-41.- Ferruccio Gastaldelli, « Note sul codice 614 della
biblioteca capitolare di Lucca (...) », in: Scritti di letteratura...
(Spoleto, 2000 ; Collectanea, 12), 137-146 [rééd. de l'art.
publié in Salesianum, 39 (1977), 693-702].
LUCCA, Biblioteca
Statale (I-Lg)
359
Début du xve
s. Orig. Italie du Nord. Prov. Pietro da Montagnana (+ 1477) ; monastère
S. Giovanni di Vedrara (Padoue) – 2-27v PROSD. mens. ; 28-33v PROSD.
contr. ; 34-48 PROSD. ital. ; 49-71 Prosdocimus de Beldemandis, Tractatus
plane musice ; 72-78 PROSD. mon. ; 79-93 PROSD. spec. ; 106-110v « Ad evidentiam tam
mensurabilis musicae quam immensurabilis… » ; 111r “...ordinatim.
Sciendum est quod antiqui quatuor tantum... diapente tales dicuntur plagales” –
RISM B III, 6 (2003).
361
xve s. Orig. France ou Italie. Prov. Vercelli – 3-66v
BOETH. mus. – RISM B III, 6 (2003).
MILANO, Biblioteca
Ambrosiana (I-Ma)
catalogue en ligne : http://ambrosiana.comperio.it/opac/simplesearch.php
C 128 inf.
Début du xie
s. Orig. Italie du Nord ? (à rapprocher de I-PCsa 65). Prov. Bobbio ? –
BOETH. arithm. ; 47-94 BOETH. mus. (50v INTERV. Quid sit tonus) – RISM B
III, 6 (2003).- Elisabeth C. Teviotdale, « The Filiation of the music
illustrations in a Boethius in Milan and in Piacenza Codice Magno »,
Imago musicae, 5 (1988), 7-22.- Bernhard/ Bower, Glossa
(Kommentar- und Registerband, 2011), p. 25-26.
C 241 inf.
1401. Orig. Paris provenance inconnue – 124v-125v
TRAD. Mur. I ; 126-132v IOH. MUR. spec. – RISM B III, 6 (2003).- RISM B
III, 2 (1968), p. 52.- Elisabeth Pellegrin, « Notes sur
divers manuscrits latins des bibliothèques de Milan », Bullein
d’information de l’Institut de Recherche et d’Histoire des Textes, 7
(1958), p. 10-12.
D 5 inf.
c. 1325-1350 (Sachs, Mensura, II, p. 345).
Orig. Italie. Prov. inconnue – 1-11v GUIDO micr. ; 12 GUIDO reg.
(exc.) ; 12 VERS. Quisquis velis ; 12v-13vb GUIDO prol. ;
13vb-17va GUIDO ep. ; 17v-18r “In hac enim figura...” (éd. Chr. Meyer, Sh.
Nishimagi, Tractatuli... [Turnhout, 2011], p. 40-42) ; 18v-21 GUIDO
reg. ; 21v-30v MUS. ENCH. ; 30v-31 PS.-BERNEL. spec. ; 30v-49
SCOL. ench. ; 49rv MON. Super unum ; 49va-50rb MOD. Ecce
modorum ; 50rb-51va MON. Mon. divisurus ; 52-77v MARCH. luc. ;
78-110 MARCH. pom. ; 110v-118v FRANCO COL. ; 119rab FIST. Formata
prima ; 119r-120v « Quia brevitas est in qua… » – RISM B III, 2
(1968), p. 53-55.- RISM B III, 6 (2003).- Codex. I tesori della Biblioteca
Ambrosiana (Milano, 2000), p. 68.- Ruini, Guido, 2000, p. 176.- Ruini,
Produzione, 2001, p. 346.
D 75 inf.
1274. Orig. France (Périgord?) provenance inconnue
– 1-29 ELIAS SAL. – RISM B III, 2 (1968), p. 55.- RISM B III, 6 (2003).- Codex
I tesori della Biblioteca Ambrosiana (Milano, 2000), p. 69.- Hochadel, Elias, 2001, passim.
D 455 inf.
xvie s. (avant 1580). Orig. Italie provenance inconnue
– 1-14v GUIDO micr. ; 15 GUIDO reg. (exc.) ; 15-17 GUIDO prol. ;
17-20 GUIDO ep. ; 21-29 PS.-ODO dial. – RISM B III, 2 (1968), p. 55-56.-
RISM B III, 6 (2003).
F 33 sup.
1472, 1489. Orig. Italie du Nord. Prov. coll.
Giovanni Vincenzo Pinelli (1535-1601) – 9 « Hi puncti sunt facti secundum
artem pulsandi in monocordio… » – RISM B III, 6 (2003).
H 165 inf.
1499 origine et. Prov. Milan (copie de Fr. Gafurius)
– 1r-v IOH. MUR. not. ; 2-16 IOH. MUR. spec. (Fr. Gafur. gloss.) ;
16v-18v GLOSS. Ioh. Mur. spec. ; 18v-22 IOH. MUR. lib. – RISM B III, 2
(1968), p. 56.- RISM B III, 6 (2003).
H 233 inf.
vers 1450. Orig. Italie du Nord. Prov. coll. Fr.
Gafurius (à partir de 1484) ; Lodi Eglise dell'Incoronata (1518) – 5-48
GEORG. ANS. – RISM B III, 6 (2003).
I 20 inf.
xve s. (après 1440). Orig. Italie du Nord provenance
inconnue – 1-24 IOH. OLOM. ; 25 ORG. Ambros. ; 25r-v « Octo sunt
toni quorum primus et secundus… » ; 25v « Est in d vel in
a… » ; « Primus cum sexto fa sol la… » ; 25v-27
« Quandocumque punctus quadratus… » ; 27 « Modus in musica
est debita mensuratio temporis… » ; 27v-28 « Qui vult scire
contrapunctum, addiscat prius rationem manus… » ; 28r-v « In gamma
ut possunt fieri tres voces… » ; 28v-30v « In primo dico quod
contrapunctus requirit habere quatuor res… » ; 31-34v IOH. MUR.
lib. ; 34v-36 TRACT. FIGUR. ; 36rv PHIL. ANDR. ; 36v-39 MARCH.
luc. (exc.) ; 41-43 « Primus tonus sic incipit... » – RISM
B III, 2 (1968), p. 57-58.- RISM B III, 6 (2003).
I 232 inf.
xve s. (1482, cf. f. 64). Orig. Italie ou Espagne ?
provenance inconnue – 1-64 BART. RAM. ; 67-73 IOH. MUR. spec. – RISM B
III, 2 (1968), p. 59.- RISM B III, 6 (2003).
M 17 sup.
Début du xiie
s. Orig. Nord de la France. Prov. Laon ? ; Paris, Collège de
Laon ? ; Antonio Conti (S. XVI) » Hunc
codicem qui fuit Antonii Contii iurisconsulti Avenione vehendum una cum multis
aliis curavimus » (contre-plat sup.) ; « ex
libris Antonii Contii Iurisconsulti » (f. 1r) ; – 1v-14v GUIDO
micr. ; (8v NEUM. Punctus) ; 15r-v « Omnes toni graeca nomina
habent… » (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli... [Turnhout,
2011], p. 57-60) ; 16-17 GUIDO prol. ; 17-25 GUIDO ep. ; 25-27
VERS. Ars humanas ; 27-32 BERNO prol. ; 32rv+33rv FIST. Primam fist.
IV ; 32v-33v FIST. Mensuram et ; 33v-34 FIST. Primam fist. IV
(15a-18a) ; 34rv FIST. Si fistulae I ; 34v FIST. Fistulae si ;
34v-35v FIST. Prima fist. I ; 35v CYMB. Sonitum ; 35v-37 MON.
Studiosis ; 37r-v MON. Prius dividenda ; 37v-38v MON. Totam
tabulam ; 38v-39 MON. Prima corda ; 39r-v « Cantus qui legitime
est factus... » (MON. Prima corda [exc.]) (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 31-32) ; 39v-40 « Finales sunt quattuor...
Qui monocordi regulam et tonorum diversitates… » (éd. ibid., p.
43-46) ; 40 « <...> quondam fiebat vel quod sonorius ipsa
instrumenta... » (éd. ibid.,
p. 191) ; ; 40-41 « Interrogatio quot sint consonantie... Quot
sunt consonantie ? VII. Quarum consonantiarum… » (éd. ibid.,
p. 191-192) ; 41v « Quibus modis fiat musica… » (éd. ibid.,
p. 192-193) ; 41r-v « Quis recte debeat appelari musicus. Quid
est musicus ? Musicus est ille qui … » (éd. ibid., p.
193) ; 42-44v « Multae diffinitiones musice… Visa natura
istarum consonantiarum... » (éd. ibid., p. 193-197) ; 44v « Omnes autenti a suis
finalibus… » (= MOD. Omnes authenti) ; 44v-47v Traité sur les
fractions de l’unité ; 47v « Omnis vox in II° genera
dividitur... » (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli... [Turnhout, 2011], p.
197) ; 48-49v PS.-ODO dial. (fragm.) ; 49v-50 « Nona dicitur a
greco, nus noe flatus… » (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 57-60) ; 50r Transitus est alienatio vocis in figuram
alteram soni... » (éd. ibid., p. 197) ; 50r-52v « De semitonio. Liber dicit quod semitonium tamen parum distet a tono... » (éd. ibid., p. 197-201) ;
52v-53v « Philosophi illi
quos musicos vocant... » (éd. ibid., p. 201-204) ; 54v
« Si vis scire proportionem
maioris semitonii... »
(éd. ibid., p. 204-205) ; 55r Échelle des sons (éd. ibid.,
p. 205-206) ; 50-53v « Illa greca nomina que tonos indicant… »
(= De tonis, éd. ibid., p. 59-60
[29-31]) ; 55v-56 « Proportio est duorum terminorum ad se
quaedam comparatio… » (éd. ibid., p. 206-207) ; 56
« Prosa est oratio metri lege soluta… » ; 56v-58v ORG. Mediol.
pros. ; 58v-61 ORG. Mediol. rhythm. ; 61 « Tetracordum est
cordarum cum certa qualitate divisio… » (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 207) – RISM B III, 2 (1968), p. 59-63.- RISM B III, 6
(2003).- Shin Nishimagi, “Les gloses sur les chapitres XV
et XVI du Micrologus de Guy d’Arezzo dans Milano, Biblioteca ambrosiana,
M. 17 sup. (début du xiie
s.)”, Bulletin of the Institute for Mediterranean Studies, 7 (March
2009), p. 81-96 ; PDF http://www.waseda.jp/prj-med_inst/bulletin/bull07/07_11nis.pdf
M 28 sup.
xive s. Orig. Italie du Sud provenance inconnue –
114-117 ANON. Mediol. (116r-v IOH. MUR. lib.) – RISM B III, 2 (1968), p. 63.-
RISM B III, 6 (2003).
Q 9 sup.
xiie s. Orig. Christ Church, Canterbury provenance
inconnue – 1-60v BOETH. mus. – RISM B III, 6 (2003).
R 47 sup.
xiiie-xive
s. origine et provenance inconnues – 43-57v « Hoc est opusculum valde
utile de Musica… » – RISM B III, 2 (1968), p. 63-64.- RISM B III, 6
(2003).
MILANO, Biblioteca
Trivulziana e Archivio Storico (I-Mt)
N 646
vers 1200. Orig. Italie ou France – 1-47 BOETH. arithm. ;
48-157 BOETH. mus. ; 157v-158 Gerbertus, Scholium ad Boethii Musicae
Institutionis l. II, c. 10 (ed. Bubnov, Gerberti, p. 28-30) ;
158r-v Gerbertus, Scholium ad Boethii Musicae Institutionis l. II, c. 21
(ed. Bubnov, Gerberti, p. 30-31) – RISM B III, 6 (2003).
2146
Fin du xve
s. (1496?). Orig. Florence ?. Prov. comte Paolo Monti (xviiie s.) – Iv, 1-95 FLOR. FAX. – RISM B III, 6
(2003).
MODENA,
Biblioteca Estense (I-MOe)
a F 9 9
Fin du xve
s. Orig. compilé à Padoue par un « Magister Iohannes » – 2v ISID.
etym. (exc.) – RISM B III, 6 (2003).
a J 9 4
Fin du xve
s. (après 1474). Orig. Italie du Nord – 1-18 Guglielmo Ebreo da Pesaro, De
practica seu arte tripudi (éd. Sparti, Guglielmo) ; 18v-20
Domenico da Piacensa, De arte saltandi (exc. ; éd. Bianchi,
Trattato, p. 119) – RISM B III, 6 (2003).
MONTE CASSINO,
Biblioteca Abbaziale (I-MC)
318
Fin du xie
s. origine un scriptorium de la zone bénévenaine, cf. F. Newton, The Scriptorium and Library at Monte Cassino,
1050-1105 (Cambridge, 1999 ; Cambridge Studies
in Palaeography and Codicology, 7), p. 266 . Prov. Prieuré Sainte-Marie
d’Albaneta (xiiie s.),
puis Mont-Cassin. Copié d’après un modèle clunisien ?, cf. MMMA,
VIII, p. 894 – 1-2 GUIDO micr. (exc.) ; 6-7 « Studiositas peritis
musice artis quicumque haec habere uoluerit... » (éd. Chr. Meyer, Sh.
Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 207-208) ; 7-10 « Poetarum musicorum
artibus… » (éd. ibid., p. 208-211) ; 10-17
« Beatissimus namque gregorius sanctus... » (éd. ibid., p.
211-215) ; 17-20 « Deinde in domo domini more sapientissimi
salomonis... » (éd. ibid., p. 215-217) ; 20-23 « Similare
possumus hoc in auibus qui quando deponunt... » (éd. ibid., p.
217-219) ; 23-25 CYMB. Tintinnabulis ; 25 « Hoc significat quod
aecclesia cohortat filios suos... Sententia de VII dona in homine. Anima est
dum vivificat... » (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi,
Tractatuli... [Turnhout, 2011], p.
219) ; 25-29 « Summum bonum/ Magnum bonum... » ; 29
« Vicit leo de tribu juda... » ; 29-33 « Qui metricam artem
scire vult, debet... » ; 33-41 Audi fili quattuor ebrietates sunt in
mundo... » ; 41 Mundum latem est factus in
rotunditatem... » ; 41-42 « Arcus quadricolor enim est et
ex omnibus... » (Isidorus, De natura rerum, XXXI ; PL 83,
col. 1004) ; 42 « He conare regitur figura... » ; 42-43
INTERV. Diapason (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 33-37) ; 43-46 CASSIOD. inst. (exc.) ; 46
« Tonus quid est ? Tonus est constitutionis armoniae... » (éd.
Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 220 ; cf. MOD. Volunt autem) ; 46-47
« Tonus est vocis armoniae id est vox arti modulata… » (éd. ibid.,
p.220-221) ; 47 « NONANNOEANE spiritus homini non praetermitere
oportet, quibus grecae NONE dicitur quod est unum (!) id est sensus... »
(éd. ibid., p. 221) ; 47 « Hae sunt simphoniae sex.
Tonus. Semitonius. Ditonus. Semiditonus. Diatesseron…. » 47-48 CASSIOD.
inst. (exc.) ; 48-49 « Quot sunt aedificia musicorum ? VII... »
(éd. La Fage, Essais, p. 399-400 ; éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 221-222) ; 49-50 « Quatuor modis monocordi corda
sibi conceditur... » (éd. ibid., p. 222) ; 50 « Trinum
et unum Pro nobis... » ; 50 « Ante solem solem et lunam
Melchisedec sacer... » ; 50-51 « Monocordo ex ex omni genere
musicorum » (éd. Amelli, Monachordum) ; 51-52 « In
decacordum possumus totum antiphonarium neumatizare... » (éd. Amelli,
Monachordum ; éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi,
Tractatuli... [Turnhout, 2011], p.
223) ; 52-53 « Autentus protus hoc est auctoritas primi toni. Plagis
proti hoc est secundus a primo… » (éd. ibid., p. 224) ;
53 MART. CAP. (exc.) ; 53-55 MART. CAP. (exc.) ; 55 CASSIOD. inst.
(exc.) ; 55-56 CASSIOD. inst. (exc.) ; 56-58 AURELIAN. (exc.) ;
58-62 AURELIAN. (exc.) ; 62-63 « Sciendum inprimis est quia sicuti
grammatica disciplinam (!) apud latinos VIIII partibus... » (éd. Chr.
Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 225) ; 63-64 « Hinc est quidam Pythagora
archites ... » (éd. ibid., p. 225-226) ; 64-65 « Quid
autem inde dicendum est ? Quod empedocles Grecus nobilis... » (éd. ibid.,
p. 226) ; 65-66 « Dictus est autem dorius tonus... » (éd. ibid.,
p. 226-227) ; 66 « Iam vero dicendum fore arbitror quia
sicut... » (éd. ibid., p. 227) ; 66-67 « Tonus quippe
quem ypodorius graecorum... » (éd. ibid., p. 228) ; 67
« Nunc vero ordo postulat ut cordarum vocabula... » (éd. ibid.,
p. 228) ; 67 « Proslamba vel prome<lo>dos. Ypateypaton.
Parypateypaton... » (éd. ibid., p. 228) ; 67 « Melodiae
vero quae exeunte vel inchoante tono... » (éd. ibid., p.
229) ; 67-68 « Nonannoe ane eays. Sicuti et verbi gratia,
femina... » (éd. ibid., p. 229) ; 68 « Clyo gesta
canens... » (Ausonius, Idyllium XX.) ; « Armonia autem
conueniens… » ; 69 ISID. etym. (exc.) ; 70-90 MUS. ENCH. ;
90-91 « Musa genus feminus, moys grece aqua significat ... » ;
« Clyo. Euterpe.... » (liste des Muses) « ... Nonum
boetius… » ; 91-92 « Monochordo Boetii cum schemibus et
authentis » ; 91-92 « I. Primus dorius qui grece inscribitur... »
(éd. ibid., p. 229-230) ; 92-111 BERNO prol. ; 112-116 REG.
PRUM. (exc.) ; 116-117 « Proslambanomenos apud Romanos dicitur
acquisitus... » (éd. ibid., p. 230-231) ; 117 NEUM.
Prima ; 117-118 « Igitur arsi et thesi... » (éd. Coussemaker,
Histoire, p. 175 ; éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi,
Tractatuli... [Turnhout, 2011], p.
232) ; 118-119 « Prima et secunda constitutio... » (éd. ibid.,
p. 233) ; 119-120 « Si duo quilibet numeri ad se inuicem
comparantur... » (éd. ibid., p. 233-234) ; 120 « Maiores
ergo numeri uocantur duces... » ; 120-121 « Cum autem unusquisque
sonus duos tropos habeat... » ; 121 « Due species accidunt
unicuique motui... » (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi,
Tractatuli... [Turnhout, 2011], p.
234-235) ; 120 MOD. Omnes authenti ; 121-124 ODO ARET. (exc. ;
éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 235-237) ; 124-125 « Primus in ordine tonus id
est autenticus protus... » (éd. ibid., p. 239-240) ; 125-126
VERS. Indicis ; 126-156 ODO. ARET. (exc.) : 126-127 “Incipit
formulas... Formulas que vobis...” (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 48-50) ; 156-184 GUIDO micr. ; 184-185 « Iugiter
domine nobis adsit spiritus… » (éd. ibid., p. 54-55) ; 185
« Quibus cithara addatur uox... » ; 185 « Haec prima
particula... » ; 185-190 GUIDO prol. ; 190-192 GUIDO ep. ;
193-194 « Parvulis parvitatis... » (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 239) ; 194-200 GUIDO reg. ; 206-207 TRAD. Guid.
II ; 207-208 « Primus tonus ascendit usque ad d acutum... » (éd.
Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 240) ; 208 PS.-GUIDO form. ; 214-215 « Quod
sunt divisiones musicae artis ?... » (éd. La Fage, Essais, p. 401 ;
éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 241) ; 215 « Quot sunt claves... » (éd. La
Fage, Essais, p. 400 ; éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi,
Tractatuli... [Turnhout, 2011], p.
241-242) ; 215-216 « Vos cantores qui uulatis... » (éd. La
Fage, Essais, p. 400-401 ; éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi,
Tractatuli... [Turnhout, 2011], p.
242) ; 216-217 MON. Si mon. ; 217-218 MON. Si quem ; 218-236
PS.-ODO dial. ; 236-237 « Quoniam pauci sunt... » (REG. PRUM.
exc. ; cf. Bernhard, Clavis Gerberti, p. 39 app. crit. ; éd.
Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 243) ; 237-243 « Incipit primum. Prima
edictio... » (éd. ibid., p. 244-248) ; 243 « Nomina
cordarum per alfabetum... » (éd. ibid., p. 249) ; 244-245
« Item versi Gregori, Ambrosii, Karoli, Pauli de cantu romano vel
ambrosiano. Olim romulea sanctus... » (éd. La Fage, Essais, p.
401-402.) ; 245-285 « Incipit tonus primus cum XIII
differentiis... » ; 285-289 « Studendum summopere est
cantoribus... » (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli... [Turnhout, 2011], p.
249-251) ; 289-291 « De sene sanctissimo Pambo. XLVIIII. Misit
aliquando abbas Pambo discipulum suum in civitate... hic salvus erit.
Amen. » (éd. Bernhard, Clavis Gerberti, 1, p. 1-3) ; 291
« O roma nobilis... » (éd. Ferretti, Montecassino, p.
197) ; 292 « Trinum et unum... » ; 292-297
« Dominica secunda post adventum domini usquequo ponaturu Antiphona
desuper… » ; 298-300 VOCAB. mus. (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 252-255) – RISM B III, 2 (1968), p. 64-69.- RISM B III, 6
(2003).- Angelo Rusconi, « Teoria musicale e teorici
italiani nel Medioevo. Studi, ricerche, edizioni 1988-2000 », Fonti
Musicali Italiane, 5 (2000), p. 28-29, passim.- Angelo Rusconi,
« Il canto liturgico nelle regioni nord-italiane all'epoca di Paolo
Diacono », in: Paolo Diacono. Uno scritore fra tradizione longobarda e
rinnovamento carolingio (...) (Udine, 2000 ; Libri e biblioteche,
9), 469-485.- Rusconi, Montecassino 318, 2001, p. 121-144.- Katarina
Livljanic, « Modalité orale et modalité écrite: attribution modale des
antiennes dans l'antiphonaire et le tonaire de Monte Cassino », Études
Grégoriennes, XXX (2002), 5-51, passim.
439
xe s. Orig. Puglia (?) – 251: AURELIAN. (exc. ;
copie dans I-Rvat Barb. 307, cf. Bernhard/Ferrari, Aurelian, p.
41) – RISM B III, 6 (2003).
MONZA, Archivio
Capitolare (I-MZ)
C 12/75
Début du xie
s. (Huglo, Tonaires) ; xiie
s. Orig. Italie du Nord. Prov. inconnue – 87-88 tonaire « Autenticus
protus. Nonannoeane…. » – RISM B III, 2 (1968), p. 69.- RISM B III, 6
(2003).
NAPOLI, Biblioteca
Nazionale (I-Nn)
V A XIV
xive s. Orig. Naples ? miniatures de Matteo Giovanetti
d'Avignon (?). Prov. Bibliothèque Farnèse – 1-44v BOETH. arithm. ; 49-109
BOETH. mus. ; 110-119 « Quid hic inquam quis est… » ;
120-122v ISID. etym. (exc.) – RISM B III, 6 (2003).
VIII D 11
Fin du xve
s. Orig. Italie du Nord – 1-70 Franchinus Gafurius, De harmonia musicorum
instrumentorum opus – RISM B III, 6 (2003).
VIII D 12
Fin xiie
s. (1-22v) ; xive
s. (23-32) ; xve
s. (33-59). Orig. Italie (f. 33-59) – 1-20v ANON. Pannain (éd.
Christian Meyer, Liber musicae. (Anon.
Pannain) Cod. Londinensis Egerton 2888 una cum cod. Neapolitano viii.d.12. I.
Introduction. II. Notes critiques et explicatives. 47 pages (dépôt HAL, 16
décembre 2011) (http://hal.archives-ouvertes.fr/hal-00651525/fr/) Edition
du texte. 70 pages (https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-01211301); 24-32r « Quadrangulis simplex figura est illa… » (éd.
Christian Meyer, « La notation carrée du plain-chant. Le témoignage d’un
traité inédit. Napoli, Biblioteca
nazionale, Ms. VIII D 12, f. 24r-32r », Études
grégoriennes, XXXIX (2012), p. 221-242) ; 33-37 « Nota quod octo
sunt toni cantus quorum quatuor sunt autentici… » ; 37-38 NICOL.
CAP. ; 40-45 IOH. MUR. lib. ; 45v-48 TRACT. FIGUR. ; 48-51v IOH.
MUR. contr. ; 51v « Sequitur de tertio membro… » ; 51v-52
« Nota quod unisonus de ut est simile ut… » ; 52r-v
« Musicha unde costa ex septem consonantiis… » ; 54 « Nota
quod diatessaron est spatium quatuor vocum… » ; 54v « Nota quod
brevis perfecta… » ; 56-57 « Nota quod secundus contrapunctus
incipit in B grave… » – RISM B III, 2 (1968), p. 70-72.- RISM B III, 6
(2003).- Bernhard, Thomas, 2006, p. 14, n. 20.
VIII D 14
xiie s. Orig. Sud-ouest de la France (Auvergne ?).
Prov. inconnue – 1v-18v PS.-ODO dial. ; 19-40v COMM. TON. – RISM B III, 2
(1968), p. 72-73.- RISM B III, 6 (2003).
XIII G 50
xve s. (seconde moitié). Orig. Italie. Prov. Naples –
5v-26v « Nota quod septem sunt ut in manu scilicet tria ut in
G… » ; 27 tonaire – RISM B III, 6 (2003).
XVI A 15
xve s. (1471 dans une note du copiste, cf. f. II).
Orig. Italie du Sud. Prov. Naples – 1r-v TRAD. Franc. I (exc.) ; 1v TRAD.
Franc. I (exc.) ; 1v-3 PETR. PIC. ; 3-3v « Tres sunt littere
conclusive scilicet b quadratum... » ; 3v-4 « Quid est tempus.
tempus in discantu est aliqua proportionata mora... » ; 4v-5
« Gaudent brevitate moderni. Quando invenitur notula quadrata habens
trattum... » 5v Gamaut est una clavis et una vox... » ; 7
« Copiam de signo quam musica designo... » ; 7r-v « Nota
quod septem sunt littere seu cordis artis musice scilicet A B... » ;
7v-8v « Greci invenerunt musicam et multociens per mare... » ;
8v-9 DISC. Tres sunt ; 9 DISC. Qualiscumque ; 9v-10 « Videlicet
pro tono possumus reddere semitonum... » ; 10-11v « Videndum est
quid sit discantus. discantus est diversorum cantuum vel duarum cantuum vel
consonantia. Et est sciendum quod si cantus ascendit unam vocem per tonum... in
diapente inciperit ut hic » (éd. Sachs K.-J., Intervall-Terminologie,
2001, p. 258-260) – RISM B III, 6 (2003).
NAPOLI, Biblioteca
Oratoriana dei Padre Filippini (I-Nf)
166.XV.IV
Fin du xiie
s. Orig. inconnue – 1-41v BOETH. mus. – RISM B III, 6 (2003).- Bernhard/
Bower, Glossa (Kommentar- und Registerband, 2011), p. 64
NORCIA,
Archivio Notarile Mandamentale (I-NORan)
1260
Début du xve
s. Orig. Italie contenu:ANON. Couss. V (fragm.) – RISM B III, 6 (2003).
NOVACELLA
(NEUSTIFT), Biblioteca conventuale (I-NV)
776
1502 origine et. Prov. inconnues – 1-12v
« Sicut apotheca (?) est salubris ita musica delectabilis… » (7
HERMANN. mod.) ; 13-20v « Musica humane vite
necessaria… » ; 23-46v « Musica Isidoro diffiniente est recte
canendi scientia… » – RISM B III, 2 (1968), p. 73.- RISM B III, 6 (2003).-
Bernhard, Hermannus, p. 120.
NOVARA,
Duomo, Biblioteca Capitolare (I-NOVd)
43 (XXV)
xiiie s. Orig. France. Prov. inconnue – 40-41
« Certum est enim corpora celestia membris cantare… » – RISM B III, 2
(1968), p. 74.- RISM B III, 6 (2003).
75 (LVIII)
xive s. origine et provenance inconnues – Bartholomaeus
Anglicus, De proprietatibus rerum libri XX – RISM B III, 2 (1968), p.
74.- RISM B III, 6 (2003).
PADOVA,
Archivio Musicale Antoniano, Biblioteca (I-Pca)
414
Début du xive
s. Orig. Italie ou France – 1-33v BOETH. arithm. ; 35-79v BOETH. mus.rism
b3/6.- Bernhard/ Bower, Glossa (Kommentar- und Registerband, 2011), p.
64
PADOVA, Biblioteca
Capitolare (I-Pc)
C. 60
xiie s. Orig. Italie (Padoue ?). Prov. inconnue – 1v
HERMANN. mod. – RISM B III, 6 (2003).
PADOVA, Biblioteca Universitaria
(I-Pu)
1389
1448. Orig. Padoue (?) – 21v « Primi toni
melodiam psalles in directo... » ; « Primus cum sexto fa sol
la... » ; « Pri re la... » ; « Tertius et primus
bi... » ; « Septimus et sextus dant fa mi... » ;
« Tertius et primus tres volunt scandere gradus... » ; 22-29v
tonaire « Primus tonus sic incipit et sic flectitur... » – RISM B
III, 6 (2003).- Francesco G. B. Trolese, « Usanze liturgiche del monastero
di S. Giustina nel sec. XV: dal codice 1389 della Biblioteca Universitaria di
Padova », in: Amen vestrum. Miscellanea di studi (...) in onore di P.
Pelagio Visentin (Padova, 1994), 13-68.
PARMA,
Biblioteca Palatina (I-PAc)
Pal. parm. 1158
1472-1474 pour le texte principal (1478-1480 pour
les annotations). Orig. Cathédrale de Lodi (ms. autographe de Franchinus
Gaffurius [sauf 34v-38]) ; Mantoue, 1474 (cf. W. Kreyszig, art.
« Gaffurio », in: MGG, Personenteil, 7 [2002], col.
393) – 1-34 FR. GAFUR. extr. (26v, 27v, 56 GUIL. DUFAY) ; 55v-64v
Franchinus Gaffurius, Tractatus brevis cantus plani extractus a musicis
doctoribus (édition analytique in : Meyer Chr., Barcelona 883,
2003, p. 44-48) ; 65-73 ANON. La Fage I – RISM B III, 6 (2003).
Pal. parm. 3597
Fin du xve.
s. Orig. Italie – 20v-21 « Primus ad quintam re la… » ; 21
« Primus cum sexto fa sol la semper abeto… » – RISM B III, 6 (2003).
PAVIA, Biblioteca Universitaria
(I-PAVu)
361
xve s. Orig. Italie. Prov. inconnue – 17-20v
« Quid est tonus ? Tonus est legitima magnitudo… » ; 25-28v
TRAD. March. ; 30v « Istorum autem tonorum alius perfectus alius
imperfectus… » ; 36-52 IAC. THEAT. ; 58r-v MENS. Omnis nota
sic ; 59r-v « Septem sunt consonancie vocum scilicet
tonus… » ; 59v-61 « Sciendum quod octo sunt toni.
Primus… » ; « Primus cum sexto fa sol la semper
habeto… » ; 61-65 « Proportionum tresdecim sunt species scilicet
unisonus… » ; 65v « Modus secundum magistrum Franconem…» ;
65v-67 « Quoniam latens scientia nulli potest… » ; 67r-v
« Ad intelligendum exempla reperitur cognicio figurarum… » ;
67v-70 « Gaudent brevitate moderni… » ; 70r-v MENS. Quandoc.
due ; 71 IOH. MUR. lib. (exc.) ; 71v « Primus Re la Secundus Re
la… » ; 72r-v Nota quod istorum autem tonorum… » ; 73v « Nota
quod septem sunt littere super quibus formatur voces... » ; 75v-81v
IOH. MUR. lib. – RISM B III, 2 (1968), p. 74-76.- RISM B III, 6 (2003).- Bernhard,
Thomas, 2006, p. 13, 16.
362
xve s. Orig. Italie – 1-5v « In principio septem
sunt littere musicales » ; 7-13v « Prolationes sunt due… »
– RISM B III, 2 (1968), p. 77.- RISM B III, 6 (2003).
450
xive s. (f. 1-10) et xve
s. Orig. Italie. Prov. « Iste liber est monasterii Sancti Salvatoris de
Vinetiis quem reliquit dominus petrus de fossis » – 1-10 COMPIL. Ticin.
(7v PROP. Mens. Quat.) – RISM B III, 2 (1968), p. 77-79.- RISM B III, 6
(2003).- Guerrino Amelli, D. Thomae Aquinatis de arte musica nunc primum ex
codice bibliothecae Universitatis Ticinensis edidit et illustravit (Milano,
1880) [éd. COMPIL. Ticin. = PS.-THOMAS AQU.].- Bernhard, Thomas, 2006,
p. 1-15.
PERUGIA,
Biblioteca Comunale Augusta (I-PEc)
G 20 (431)
Fin du xve
s. Orig. Sud de l'Italie centrale (aire de Naples). Prov. Raffaele Sozi (xvie s.) – 156v-157
« Questi sono li signi che nella musica si contene el primo è
quisto… » – RISM B III, 6 (2003).- Galliano Ciliberti, « I
manoscritti musicali della Biblioteca del Convento francescano di Monteripido
di Perugia », Studi francescani, 96 (1999), 335-349.
M 36 (1013)
1509. Orig. Venise – 1v-2 « Proprietates
cantus sunt tres scilicet b quadrum nature et b mollem... » ; 3
« ·A· movet ingenuus (ingeminis cod.) vagus et curiose (criminose cod.)
morosus... » (cf. Heinr. Eger p. 49) ; 4-5
« Nota quod septem sunt littere graves silicet A B C D E F G Et septem
acute... » ; 5-45v MARCH. luc. ; 47-68v « Dividendum tam
mensurabilis cantus quam immensurabilis musica... » (éd. Seay,
Quaestiones, 1977, p. 1-34 [p. 1-12 (47r-55r) @
TML]) ; 71-78 « Sciendum est quod decem sunt principales partes
videlicet figura notarum... » ; 78-123 « Proportio est duorum
terminorum musicalium ad invicem habitudo. Nota quod sunt quinque genera
proportionum... » – RISM B III, 6 (2003).- Galliano Ciliberti, « I
manoscritti musicali della Biblioteca del Convento francescano di Monteripido
di Perugia », Studi francescani, 96 (1999), 335-349.
PESARO,
Biblioteca Comunale Oliveriana (I-PESo)
83
Début du xvie
s. origine:Europe centrale (espace germanique ?). Prov. Galeazzo da Monte
Baroccio – 1-96v « Usurpatum est apud philosophie magistros… » – RISM
B III, 6 (2003).
1336
Fin du xiiie s. Orig. Bologne – 14r-v Guido Faba, Ars musice, « Sciendum
autem in primis quot sint toni quibus cantus omnis cantari debeat... » (éd. Chr. Meyer http://hal.archives-ouvertes.fr/hal-00966593) ; 15-18v ANON. Cist. I ; 18v-19v « Demonstratio
litterarum subgravium... » + 20v-21v « Diatessaron constat ex duobus
tonis... » (éd. Chr. Meyer PDF) ;
19v-20v « Si vis scire artem musice opportet te scire quod XV sunt
voces... » (éd. Chr. Meyer PDF) ;
21v-26 <Magister Boetius, Ars musice> « Tractatum hunc musice
ex multis libris domino inspirante collegi... » (éd. Chr. Meyer PDF) ; 27-28v GUIDO ep.
(exc.) ; 28v-29v CASSIOD. inst. (exc.) ; 46-48v ISID. etym.
(exc.) ; 49-54 Aristoteles, Problemata, XIX (trad. de Bartolomeo da
Messina) ; 60-61 (fin d'un traité de plain-chant) « || ad minus et
debet concordare in principio medio et fine... » ; 61r-v GUIDO
reg. ; 61v-66 GUIDO reg. ; 66-67v GUIDO prol. ; 67v-68 GUIDO
micr. (exc.) ; 68-69 PS.-ODO prol. (exc.) ; 69r-v GUIDO micr.
(exc.) ; 70 GUIDO ep. (exc.) ; 70r-v GUIDO micr. (exc.) ; 70v-71
« Sicut omnis scriptura xxiii litteras ita in omni cantu... » ;
71-72 GUIDO micr. (exc.) ; 72r-v « Primus et secundus tonus
terminantur in D gravi... » ; 115 : « Protus et c
aguto... » ; 115v Hermann. mod. ; 116v : « Diatessaron
et diapente Sinphonie pariter... » – RISM B III, 6 (2003).- Christian Meyer, « Guido Faba
& magister Boetius. Contribution à l’histoire de
la théorie de la musique du Duecento » http://hal.archives-ouvertes.fr/hal-00966593
PIACENZA,
Archivio Capitolare (I-PCsa)
54
xiiie s. origine et. Prov. Piacenza – 1-7 « Si cupis
cognoscere… » (tonaire bref) ; 7v-18v Tonaire des invitatoires ;
7v-18 tonaire – RISM B III, 2 (1968), p. 79.- RISM B III, 6 (2003).
65
1142. Orig. Cathédrale de Piacenza. Prov. 1-3
tonaire ; 3ra ODO ARET. (exc. éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 48-50) ; 3rb Autenticus protus id est auctoritas
prima... (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli... [Turnhout, 2011],
p. 74) ; 3v-4v Tonaire ; 5-148v traités d’astronomie et d’alchimie,
calendrier, lectures bibliques ; 149r-151r « Incipiunt modi in
introitibus et in gradualibus… Si cupis cognoscere… » (tonaire bref de la
messe) ; 151v-228v Graduel et prosaire ; 228v-261r Prosaire (261v
blanc) ; 262r-v CASSIOD. inst. (exc.) ; 263-264v TRAD. Guid. ;
264v-267v Tonaire ; 268 « Per hos ergo modos tres componuntur cantus
id est autentus… » ; 274v-450 Antiphonaire – RISM B III, 2 (1968), p.
79-81.- RISM B III, 6 (2003).- Angelo Rusconi, « Teoria musicale e teorici
italiani nel Medioevo. Studi, ricerche, edizioni 1988-2000 », Fonti
Musicali Italiane, 5 (2000), p. 9-10, passim.- Michel Huglo,
« Du graduel palimpseste de Paris au graduel de Piacenza 65 », Etudes
grégoriennes, XXX (2002), p. 53-60.
PISA,
Biblioteca Universitaria (I-PIu)
606 (IV.9)
1429 (I/p. 1-132) ; 1411 (II/p. 1-58). Orig.
Nord-est de l'Italie. Prov. Borgo, San Michele (bénédictins camaldules) –
I/1-50 MARCH. luc. ; I/51-109 MARCH. pom. ; I/110 RUBR. BREV. ;
I/111-125 « Divina auxiliante gratia brevem tractatum compilare intendo de
arte musicali plana… » ; I/ « quamvis tonorum musicalium
diversitas a multis documenta… » ; I/130-131 IOH. MUR. lib.
(exc.) ; II/1-18 IOH. MUR. spec. (B) ; II/19-29 IOH. MUR.
lib. ; II/30-32 TRACT. FIGUR. ; II/33 « Nunc videndum est
qualiter tempus ordinabimus ad discantandum diversimode… » ; II/33-42
IOH. MUR. contr. ; II/43 « Sequitur de tertio membro huius artis… » ;
II/43 « Nota quod unisonus de ut est simile ut… » ; II/44-51
IOH. CICON. prop. ; II/51 CONTR. Volentibus ; II/52-57 ANON. La Fage
I – RISM B III, 2 (1968), p. 81-84.- RISM B III, 6 (2003).- Ilaria Zolesi, I
manoscritti musicali della Biblioteca Universitaria di Pisa. Storia e catalogo
(Pisa, 1998 ; Studi Musicali Toscani, 2), p. 19-20.
PISTOIA, Duomo,
Archivio Capitolare (I-PS)
100
xiie s. Orig. Lucca. Prov. inconnue – 2v-25 GUIDO
micr. ; 25v GUIDO reg. (exc.) ; 26-29 GUIDO prol. ; 29-38v GUIDO
ep. ; 39 PS.-ODO prol. ; 39-49v PS.-ODO dial. – RISM B III, 2 (1968),
p. 84-85.- RISM B III, 6 (2003).
ROMA,
Biblioteca Apostolica Vaticana (I-Rvat)
Lat. 2186
Fin du xiiie s. Orig. inconnue – 24-45 Dominicus Gundissalinus, De divisione et
ortu scientiarum – RISM B III, 2 (1968), p. 93.- RISM B III, 6 (2003).
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Vat.lat.2186
Lat. 3101
1077. Orig. Ilmmünster (Bavière). Prov. inconnue –
3v CYMB. Si vis ; 5rv FIST. Fistulae mens. ; 72v FIST. Quicumque
cupit – RISM B III, 2 (1968), p. 93-94.- RISM B III, 6 (2003).
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Vat.lat.3101
Lat. 3123
xie s. Orig. Lorraine ? Worms-Neuhausen ;
modèle de US-NYcub Plimpton Ms. 250 (Phillipps 11727) – 110v-111 FIST.
Prima fist. I ; 111 CYMB. Quicumque cym. – Bannister, Monumenti, p. 67 (n° 196a).- Irtenkauf, Computus,
1957, p. 3, 4 et Abb. 1.- RISM B III, 2 (1968), p.
94-95.- RISM B III, 6 (2003).
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Vat.lat.3123
Lat. 3744
1541. Orig. Rome (copie de I-Rvat Lat. 4570)
– 3-65v Claudius Ptolemaeus, Harmonicorum libri III (trad. Nicolò
Leoniceno) – RISM B III, 6 (2003).
Lat. 3971
Début du xvie
s. Orig. autographe de Francesco Negro (Naples) – 76v-82 Pescennio Francesco
Negro, Cosmodystychia (III,6), « Musica est ars quae eius quae est
ad aliquid multitudinis temperamenta praenoscit... » ; 440v-443v Id.,
ibid. (IX,14) Post geometriam sequitur musica naturalis scilicet quae
partim humana est... » – RISM B III, 6 (2003).
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Vat.lat.3971
Lat. 4162
Fin du xie
s. Orig. Italie centrale ? – 53r-v AURELIAN. (exc.) – RISM B III, 6 (2003).
Lat. 4357
Fin xiiie,
début xive s. Orig.
France ou Italie ; « ...ist wiederum eine Kopie der Baseler
Handschrift F IX 54 » (Bernhard, Organum-Traktat). Prov. inconnue –
58r-60v PS.-THOMAS AQU. I ; 60v-64r AUGUST. MIN. – RISM B III, 2 (1968),
p. 95.- RISM B III, 6 (2003).- Mario di Martino, S. Tommaso d'Aquino - Ars
musice. Trattato inedito illustrato e trascritto (Napoli, 1933).- Bernhard,
Organum-Traktat, 2001, 189.- Bernhard, Thomas, 2006,
p. 64-76, 89.
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Vat.lat.4357
Lat. 4539
xve s. Orig. Italie – 85-91v FIST. Rogatus ;
92v-93v MON. In primo ; 93v PS.-BERNEL. interv. – RISM B III, 2 (1968), p.
95.- RISM B III, 6 (2003).
Lat. 4570
Fin du xve
s. Orig. Ferrare – 2-58v Claudius Ptolemaeus, Harmonicorum libri III (trad.
Nicolò Leoniceno) – RISM B III, 6 (2003).
Lat. 4929
ixe s. Orig. Allemagne – 22-34v FRAGM. CENS.
(exc.) ; 35-50 AUGUST. (exc.) – RISM B III, 2 (1968), p. 96.- RISM B III,
6 (2003). CSEL 102 (2017), p. 42.
http://digi.vatlib.it/view/MSS_Vat.lat.4929
Lat. 5129
c. 1470. Orig. Italie – 145-157 ANON. Seay (156-157
CONTR. Notandum est ; 157 CONTR. Ut unisonus) ; 158-169 PETR.
TALH. – RISM B III, 2 (1968), p. 96-97.- RISM B III, 6 (2003).
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Vat.lat.5129
+ Lat. 5318
1517-1543. Orig. Venise – 1-255v correspondance
entre des théoriciens de la musique de première moitié du xvie s. (éd. Blackburn et
al., Correspondence, p. 201-978).
http://digi.vatlib.it/view/MSS_Vat.lat.5318
Lat. 5320
1476. Orig. Italie. Prov. coll. Paolo Manuzio
(Venise, 1512-1574) – 1-77 IOH. CICON. mus. ; 77-78 MON. In primis
divide ; 80-83v « Quandocumque punctus quadratus aut nota quadrata
quod idem est… » – RISM B III, 2 (1968), p. 98.- RISM B III, 6 (2003).
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Vat.lat.5320
Lat. 5321
Début du xve
s. Orig. Italie. Prov. coll. Paolo Manuzio (Venise, 1512-1574) – 1 « Quot
sunt iuncture manus ? Sunt decem et novem… » ; 2-6 IOH. MUR.
lib. ; 6-7v TRACT. FIGUR. ; 7v-9v AEGID. MUR. ; 9v-11v PROSD.
contr. ; 12-20 IOH. MUR. spec. (B) ; 23-25va CONTR. Volentibus ;
25vb IOH. MUR. contr. – RISM B III, 2 (1968), p. 98-99.- RISM B III, 6 (2003).
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Vat.lat.5321
Lat. 5322
xve s. Orig. Italie. Prov. coll. Paolo Manuzio
(Venise, 1512-1574) – 1-48 MARCH. luc. ; 50-115v MARCH. pom. ; 115v-116v
RUBR. BREV. – RISM B III, 2 (1968), p. 100.- RISM B III, 6 (2003).
Lat. 5324
xve s. (seconde moitié). Orig. Nord de l'Italie
centrale – 1-72v UGOL. URB. (exc.) – RISM B III, 6 (2003).
Lat. 5325
vers 1260 (M. Everist/Chr. Meyer) ou fin xiiie s. (R. Baltzer). Orig. France. Prov. coll. Paolo
Manuzio (Venise, 1512-1574) – 1-11v TRAD. GARL. plan. II ; 12v-30v IOH.
GARL. mens. – RISM B III, 2 (1968), p. 100-101.- RISM B III, 6 (2003).
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Vat.lat.5325
Lat. 5904
xve s. Orig. Italie ? ou Flandres – 1-115 BOETH. mus.
– RISM B III, 6 (2003).
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Vat.lat.5904
Lat. 9496
xiie s. Orig. Italie centrale. Prov. ms. détaché de I-Rv
B 81 (cf. ci-dessous) – 2-20 LIB. ARGUM. ; 20-22 LIB. SPEC. – RISM B III,
2 (1968), p. 101-102.- RISM B III, 6 (2003).
Lat. 10453
xve s. Orig. Italie – 1-20v BOETH. mus. (fragm.) –
RISM B III, 6 (2003).
Lat. 10645
Fin XIe, début xiie
s. (f. 1-2v). Orig. Italie – 1-2v PS.-ODO dial (fragm.) – RISM B III, 2 (1968),
p. 102.- RISM B III, 6 (2003).
Barb. lat. 283
Volume composite formé de trois unités. xiiie s. Orig. (II) f. 37-42 (« copiato a Siena
nella seconda metà del Duecento », A. Puca, art. cit., p. 223). Prov. (I)
f. 2-36 « Caroli Strozzae Thomae filii » (xviie s.), f. 45r (III) « Iste liber est
conventus fratrum minorum de Senis... » (Sienne) – 37-42v ADALB. – RISM B
III, 2 (1968), p. 102.- RISM B III, 6 (2003).- Theodore Silverstein, Medieval
Latin Scientific Writings in the Barberini Collection: A Provisional Catalogue
(Chicago, 1957), p. 79-80.- Antonella Puca, « Astronomia e “musica
mundana” nella Commedia di Dante », in : La musica nel
pensiero medievale a cura di Letterio Mauro (Ravenna, 1999), p. 217-243.-
Gabriela Ilnitchi, « Musica mundana, Aristotelian natural
philosophy and Ptolemaic astronomy », Early Music History, 21
(2002), p. 37-74.
Barb. lat. 307
Premier tiers du xve
s. (fin xive s. [RISM
B 3/2]) (1431-1432 pour les f. 30-31). Orig. Italie. A compléter par Sankt
Paul, Bibl., Cod. 135/6 (29.4.4) (8 feuillets à restituer entre f. 16 et 17) –
1-16v IOH. VETUL. ; 17-19 TRAD. Garl. plan. IV ; 17-20v PHIL.
VITR. ; 21-27 PS.-THEODON. ; 27 « Quomodo musica dirivatur a
moys… » ; 27rb-29rb ISID. etym. (exc.) ; 29rb AURELIAN. (exc.,
copie d’après I-MC 439, cf. Bernhard/Ferrari, Aurelian, p. 41) ;
29r-v « Ut superius dictum est per multos novem sunt muse… » (d'après
FULGENT. XV ; transcription @ TML) ; 29v-30 ARS ORG. ; 30r-v THEOD.
CAPR. ; 31v IOH. MUR. lib. (fragm.) – RISM B III, 2 (1968), p. 102-104.-
RISM B III, 6 (2003).
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Barb.lat.307
Borghes. 84
xiie s. Orig. inconnue. Prov. Bibliothèque pontificale
d'Avignon, 1411 (n° 589) (cf. Anneliese Maier, « Der Katalog der
päpstlichen Bibliothek in Avignon vom Jahr 1411 », in : Ausgehendes
Mittelater (...) (Rome, 1977 ; Storia e letteratura, 138), p.
97-177, en part. p. 167) – 1 « Monochordi diatonici per quinque
tetrachorda. Haec relegat cordi cui stat ratio monocordi… » – RISM B III,
6 (2003).
Borghes. 161
xiiie-xive
s. Orig. Angleterre ?. Prov. Bibliothèque pontificale d'Avignon, 1411 (n° 508
pars II) (cf. Maier, Avignon, p. 160) – 57v ISID etym. (exc.) – RISM B
III, 6 (2003).
Capp. 203
xve s. (seconde moitié). Orig. Milan ?. Prov. coll.
Alessandro Capponi (+ 1746) – 1-34v Antonio Cornazano, Ilibro dell'arte del
danzare (éd. *Mazzi, Il Libro, p. 6-30 ; Smith A. W., Dance,
I, p. 83-107).- RISM B III, 6 (2003).
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Cappon.203
Cappon. lat. 206
xve s. Orig. Italie. Prov. coll. Alessandro Capponi (+
1746) – 3-15 VERS. Postquam pro ; 16-31v « Haec sunt mutationes
ascendendo de b quadrum grave… » ; 31v-33 « Incipit manus
secundum magistrum guidonem… gama quod latine dicitur g… » ; 33-34v
« Contrapunctus est quod vadit a perfecta ad imperfectam… » ;
35v-39 « Nota quod cantus primi toni potest incipere in c.d.e… »
36-37 HERMANN. mod. ; 39v-44v « Primo videndum est quid
sit… » ; 45r-v « Formula seu qualitas figura primi toni talis
est… » ; 138-168 « Musica est ars spectabilis cuius sonus in
celo et in terra modulatur… » ; 168v-171v « Nota quod ubicumque
inveneris signum… » ; 172v-178v « Incipit contrapunctus in G ut
inferius… » ; 179-186 IOH.
MUR. lib. – RISM B III, 2 (1968), p. 104-106.- RISM B III, 6 (2003).
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Cappon.206
Ottob. 176
xiiie s. Prov. Fossanova – 119 ANON. Cist. III – RISM B
III, 6 (2003).
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Ott.lat.176
Ottob. 1815
xive s. Orig. inconnue – 1-76 BOETH. mus. – RISM B III,
6 (2003).
Ottob. 2069
xive s. Orig. France. Prov. Duportal (xvie ou xvikie s.) – 52-81v BOETH.
arithm. ; 82-119 BOETH. mus. – RISM B III, 6 (2003).
Ottob. 3025
1225-1250 (B. Bischoff, f. 46-50). Orig. inconnue (Zaminer,
Organum-Traktat, p. 22). Prov. collection P. Petau – 46-50v ORG. Vatic. –
RISM B III, 2 (1968), p. 106.- RISM B III, 6 (2003).
Pal. lat. 78
xiie s. Orig. Allemagne. Prov. Frankenthal (près de
Worms) – 137 NEUM. Eptaphonus – RISM B III, 2 (1968), p. 106.- RISM B III, 6
(2003).
http://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bav_pal_lat_78?ui_lang=ger
Pal. lat. 235
Début du xie
s. (f. 36-42). Orig. Allemagne. Prov. Bibliothèque palatine de Heidelberg –
38v-39 CANT. Quid est cant. ; 39v “Tonus est sonus vocis
armonicae...” (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli... [Turnhout,
2011], p. 86) – RISM B III, 2 (1968), p. 106.- RISM B III, 6 (2003).- Charles
M. Atkinson, « The Anonymus Vaticanus and the Paeofrankish Script », Cantus
Planus, Papers read at the 16th meeting. Vienna, Austria,
2011 (Wien, 2012), p. 20-26.
http://bibliotheca-laureshamensis-digital.de/bav/bav_pal_lat_235
Pal. lat. 563
xiie s. Orig. Allemagne. Prov. Bibliothèque palatine de
Heidelberg – 141v MON. In primis ad levam – RISM B III, 2 (1968), p. 106-107.-
RISM B III, 6 (2003).
http://bibliotheca-laureshamensis-digital.de/bav/bav_pal_lat_563
Pal. lat. 957
vers 1367-1368. Orig. Vallée du Rhin (entre Mayence
et les Pays-Bas). Prov. Bibliothèque palatine de Heidelberg – 85-92 SUMM. GUID.
– RISM B III, 2 (1968), p. 107.- RISM B III, 6 (2003).
http://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bav_pal_lat_957
+ Pal. lat. 1341
xe s. Orig. Allemagne. Prov. Lorsch ;
Bibliothèque palatine de Heidelberg - 95av (add. du xiie
s.) et 105r Diagrammes lambdoïdes avec les consonances.
http://bibliotheca-laureshamensis-digital.de/bav/bav_pal_lat_1341/0001/scroll
Pal. lat. 1342
xie s. Orig. Allemagne du Sud-Ouest (?) ; Flandres
(? ). Prov. Bibliothèque palatine de Heidelberg. Copie de D-W Gud. lat.
72 (?). A compléter par A-SP
Cod. 132/6 (29.4.2) (cf. Schmid, Musica enchiriadis, p. VIII) –
1-104 BOETH. mus. ; 105-121v MUS. ENCH. ; 121v-158v SCOL. ENCH. –
RISM B III, 2 (1968), p. 108.- RISM B III, 6 (2003).- Schuba, Handschriften, 1992, p. 10-11
http://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bav_pal_lat_1342
Pal. lat. 1344
deuxième tiers du xie
s. Orig. Lorsch. Prov. Bibliothèque palatine de Heidelberg. A compléter par
Sankt Paul, Bibl., Cod. 110/6 (29.4.1) – 1v-19 BERNO prol. ; 19-33v BERNO
ton. – RISM B III, 2 (1968), p. 108.- RISM B III, 6 (2003).- Schuba,
Handschriften, 1992, p. 12
http://bibliotheca-laureshamensis-digital.de/bav/bav_pal_lat_1344
Pal. lat. 1346
xiiie s. (1-19) ; vers 1300 (20-21, 22-23,
24) ; xie
s. (25-54). Orig. Allemagne. Prov.
Marsilius von Inghen (+ 1396, premier recteur de l’université de
Heidelberg) ; Bibliothèque palatine de Heidelberg – 2v-3 VERS. Palmam I
« Palmam cum digitis propono scribere… » (éd. M. Bernhard et Elzbieta
Witkowska-Zaremba, « Versus de musica “Palmam cum digitis” »,
in : Traditio Iohannis Hollandrini, éd. M. Bernhard u. E.
Witkowska-Zaremba [München, 2015], t. 6, p. 560-592) ; 3v-5 « In D
finitur tonus atque secundus… » (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 127-130) ; 5r « Notandum quod in hiis cantibus
officialibus differentie non ponuntur per exempla, quia diligens lector
considerantis litteris inicialibus in tonario antiphonarum dispositis, eas per
se poterit invenire, preterea generaret pocius tedium quam profectum. Notandum
preter<e>a quod istis cunctibus officialibus strictus cursus de tonis
superius assignatus non poterit assignari sepius nisi cursum debite excedere
conprobantur » ; 5r-v « Primus tonus dicitur mobilis... » (ANON. Pannain, cap. De qualitate tonorum)
; 5v MON. Magdarum ; 6 FIST. Ad fistulas ; 6 MON. A
primo ; 7-16v TON. Vatic. ; 16r-v « Quamvis mille modis... (éd.
Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli... [Turnhout, 2011], p.
75-78) ; 16v HERMANN. mod. ; 17 « Dicendum est quot sint
species… » ; 17v NEUM. Eptaphonus ; 18v-19v « Primus
videlicet modus differt… » ; 21r, 20r-v « Nota quod primus tonus
quatuor habet litteras… » ; 22-23v « Nota quod septem sunt
discrimina vocum… » ; 24r-v SUMM. GUID. (exc.) ; 25-54 AURELIAN.
– RISM B III, 2 (1968), p. 108-110.- RISM B III, 6 (2003).- Schuba, Handschriften, 1992, p. 13-15
http://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bav_pal_lat_1346
Pal. lat. 1356
xiie-xve
s. Orig. Füssen. Prov. Bibliothèque palatine de Heidelberg – 111 diagramme des
symphonies ; 130 diagramme des planètes – RISM B III, 2 (1968), p. 110.-
RISM B III, 6 (2003).- Schuba, Handschriften, 1992, p. 34-38
http://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bav_pal_lat_1356?ui_lang=ger
Pal. lat. 1377
xve s. (f. 60-94) ; xie-xiie
s. (f. 95-110). Orig. Italie (f. 60-94), France ? (95-110) (voir Schuba,
Handschriften, p. 103, 106). Prov. Bibliothèque palatine de Heidelberg –
60-81 IOH. MUR. spec. (B) ; 82-89v IOH. MUR. lib. ; 89v-93v TRACT.
FIG. ; 93v-94v IOH. MUR. contr. ; 108 MON. Prius dividenda – RISM B
III, 2 (1968), p. 110-111.- RISM B III, 6 (2003).- Schuba,
Handschriften, 1992, p.
103-107
http://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bav_pal_lat_1377
Pal. lat. 1380
xive s. seconde moitié. Orig. Bologne et Paris, copié
par Reimbotus de Castro (+ 1389). Prov. Bibliothèque palatine de Heidelberg – 99-102 « Nota musica principaliter
considerat proportiones acuti soni cum gravi... » ; 102-103: « Item nota semper in mixto elementa formalia
sunt maiora in dupla vel quadrupla proportione quam elementa
naturalia... » (traité sur les éléments) ; 103 à la suite, d’une
autre main : « Nota quia
prius docuit invenire minus semitonium nunc docet invenire maius semitonium et reperitur
per addicionem ut semitonium minus per addicionem <...> » (copie
abandonnée, suivi de la remarque : « vide et quere defectum ») ; 169-183 ANON. Meyer (Christian Meyer, « Musica est indita nobis naturaliter,
Musique spéculative et philosophie de la nature », Archives d’Histoire
Doctrinale et Littéraire du Moyen Age, 72 (2005), p. 277-321 ; éd. du
texte, p. 297-321 d’après Zwickau, Ratschulbibliothek Ms. I. XII. 2) – RISM B III, 6
(2003).- Schuba,
Handschriften, 1992, p.
111-114
http://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bav_pal_lat_1380/0343?sid=0455f35f5b7d66e2e60ce51b7bfe9458
Pal. lat. 1381
Fin du xive
s. Prov. Bibliothèque palatine de Heidelberg – 226v « Musarum voces sunt
novem prima facit .D…. » – RISM B III, 6 (2003).- Schuba, Handschriften, 1992, p. 115-124
http://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bav_pal_lat_1381?ui_lang=ger
Pal. lat. 1420
xive s. (f. 37-89). Orig. Cologne (pour les f. 53 et
ss.). Prov. Bibliothèque palatine de Heidelberg – 68v-74v IOH. MUR. spec. (B) –
RISM B III, 6 (2003).- Schuba,
Handschriften, 1992, p.
208-210
http://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bav_pal_lat_1420
Pal. lat. 1878
c. 1450. Orig. Heidelberg. Prov. Bibliothèque
palatine de Heidelberg – 8v-13v, 22r-v, 14-18 Erhard Knab, Modus cantandi et
intonandi – RISM B III, 6 (2003).
http://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/bav_pal_lat_1878?ui_lang=ger
Reg. lat. 72
xiie s. (recueil composite). Orig. (f. 60v-64v) :
Italie (?) ou plus vraisemblablement Allemagne du Sud (Huglo, Dialogue).
Prov. coll. de Christine de Suède (1626-1689) – 1-56v BOETH. arithm. ;
60v-64v PS.-ODO dial. Les f. 77-84 de ce manuscrit sont détachés d'un manuscrit
provenant de la bibliothèque de Saint-Victor à Paris (JJJ 17) (Pellegrin,
Saint-Victor, p. 95) – RISM B III, 2 (1968), p. 111.- RISM B III, 6 (2003).
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Reg.lat.72
Reg. lat. 577
vers 1100 ; première moitié du xie s. Orig. Sens,
St-Pierre-le-Vif. Prov. coll. de Christine de Suède (1626-1689) – ODOR. SEN.
(79r-v « Diapente et diatessaron », éd. Bernhard, Clavis Gerberti,
1, p. 26-31) – RISM B III, 2 (1968), p. 111-112.- RISM B III, 6 (2003).
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Reg.lat.577
Reg. lat. 598
Début du xiie s. Orig. France ? Prov. coll. de Christine de Suède (1626-1689) –
114r (feuillet isolé) GUIDO reg. (exc.) ; 114 MOD. Omnes authenti (éd.
Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli... [Turnhout, 2011], p.
56-57) ; 114v INTERV. Diapason (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 33-37) ; 114v GUIDO reg. (exc.) – RISM B III, 2
(1968), p. 112.- Mostert, Fleury,
p. 274-275 (BF1452-1454).- RISM B III, 6 (2003).- Teeuwen,
Harmony, 2002, p. 31 n. 80.
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Reg.lat.598
Reg. lat. 1005
vers 1200. Orig. Sud de la France. Prov. coll. de
Christine de Suède (1626-1689) – 1v-38 BOETH. mus. – RISM B III, 6 (2003).- Bernhard/
Bower, Glossa (Kommentar- und Registerband, 2011), p. 56.
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Reg.lat.1005
Reg. lat. 1146
xive s. 2/2. Orig. Angleterre. Prov. coll. de Christine
de Suède (1626-1689) – 2-5 IOH. MUR. comp. ; 5 « Sciatur autem prenominatus magister quendam tractatum
artis musice compilavit… » ; 5v-9 : 5v-7r « Quid est proportio… » (7-8 MARCH. luc.
[exc.] ; 8v-9 « Quando continet bis minorem… ») ; 9v-11
VERS. Ars est ; 11-16v PS.-OSBERN. (13v-14r « Sicut signa et
menses... » éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli... [Turnhout,
2011], p. 82) ; 17-21 BERNO prol. (exc.) ; 21v-23v « Cantus
legitime factus qui etiam dicitur accuratus… » (transcription @ TML ; cf. Oxford, Bodl. Libr., Bodley 613, f.
40v-42r) ; 23v-24 « Omnis tonus autenticus regulariter per suum
diapason… » (transcription @ TML) ; 24-25 PS.-ODO prol. ; 25-34v
PS.-ODO dial. ; 35-44v IOH. MUR. lib. ; 44v « Nota quod nota
colorata… » ; 45v-48 « Tertio dicendo est quod quando tenor est
de modo perfecto… » ; 48-51 « Pars aliquota est illa quae
aliquotiens sumpta… » ; 51v-52v « Toni sunt octo... » (éd.
Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli... [Turnhout, 2011], p.
43-46) ; 51v-55 « Toni sunt
octo... Doricus i. primus tonus… » ; 55v-57 IOH. TORK. decl.
(exc.) ; 57-65v TRAD. GARL. plan. III ; 65v-66 BOETH. mus.
(exc.) ; 66r « Tubal vero fuit
primus inventor musicae scientiae… » ; 67-70v METROL. (exc.) –
RISM B III, 2 (1968), p. 112-116.- RISM B III, 6 (2003).
http://digi.vatlib.it/view/MSS_Reg.lat.1146
Reg. lat. 1196
xiie s. Orig. Allemagne du Sud (Huglo, Auteur).
Prov. Coll. Bourdelot (n° 241) ; coll. de Christine de Suède (1626-1689) –
1-11 PS.-ODO dial. ; 11-40v IOH. COTT. mus. (fragm.) – RISM B III, 2
(1968), p. 116.- RISM B III, 6 (2003).- Pellegrin, Bourdelot, 1986, p.
219.
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Reg.lat.1196
Reg. lat. 1245
Début du xvie
s. Orig. Padoue ?. Prov. Cardinal Domenico Grimani ; Bibl. de S. Antonio
di Castello (Venise) ; Iacobus Golius (?) ; Marcus Meibom ;
coll. de Christine de Suède (1626-1689) – 1v-114 Erasmus Horicius (Höritz), Musica
– RISM B III, 6 (2003).
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Reg.lat.1245
Reg. lat. 1283
xe-xve
s. ; f. 65r : xie
s. ; f. 111r-v : xe
ou xie s. Orig.
Espagne (f. 65). Prov. coll. de Christine de Suède (1626-1689) – 65 « In
terra et luna tonum esse pronuntiant… » ; 111r-v BOETH. mus.
(exc. ; GLOSS. Boeth. mus.) – RISM B III, 2 (1968), p. 116.- RISM B
III, 6 (2003).- Bernhard/ Bower, Glossa (Kommentar- und Registerband,
2011), p. 55.
Reg. lat. 1286
c. 1300 origine inconnue. Prov. coll. de Christine
de Suède (1626-1689) – 45r-v FIST. Cuprum pur. – RISM B III, 6 (2003).
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Reg.lat.1286
+ Reg. lat. 1308
xe s. Orig. France –
1v-61r Calcidius Timaeus Platonis ; 62r De proprietate tonorum. Prima species
diatesseron constat.... – Cf. E. Pellegrin, Les manuscrits classiques latins de la Bibliothèque vaticane, II /
1, Paris, 1978, p. 163-165.
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Reg.lat.1308
Reg. lat. 1315
Fin xve-début
xvie s. Orig. Italie.
Prov. coll. de Christine de Suède (1626-1689). Copie de I-Fl Ashburnham
1051, f. 96-169 – 1-66 BOETH. mus. ; 66ra-b MON. Designata ; 72-78r
MACROB. (exc.) ; 78v-80v FULGENT. (exc.) ; 81-88 ISID. etym
(exc.) ; 88-97v MUS. ENCH. ; 97v-110v SCOL. ENCH. – RISM B III, 2
(1968), p. 116-117.- RISM B III, 6 (2003).- Natalia I. Petrovskaia,
« L’innocenza di Guglielmo. Il viaggio raro di Ashburnham 1051 », Dialogoi.
Rivista di studi comparatistici, II
(2015), p. 77-92.
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Reg.lat.1315
Reg. lat. 1424
c. 1000. Orig. inconnue. Prov. coll. de Christine
de Suède (1626-1689) – 2 « Diapente et diatessaron… » (éd. Bernhard,
Clavis Gerberti, 1, p. 26-31) ; « Diapente remissa
continue… » (éd. Chr. Meyer,
Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 340) ; « Proslambanomenos, ypatypaton… »
(éd. ibid., p. 340) – RISM B III, 2 (1968), p. 117.- RISM B III, 6
(2003).
Reg. lat. 1553
Fin ixe / début xe s. (30v-33v). Orig. inconnue. Prov. Lorraine
(f. 8-21) ; coll. de Christine de Suède (1626-1689) – 30v-33v PS.-HIER. –
RISM B III, 2 (1968), p. 117.- RISM B III, 6 (2003).
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Reg.lat.1553
Reg. lat. 1571
c. 1400-1450 origine:Allemagne du Nord. Prov.
Berlin (xviie s.)
coll. de Christine de Suède (1626-1689) – 1 IOH. MUR. not. (exc.) ; 1v
IOH. MUR spec. (exc.) – RISM B III, 6 (2003).
Reg. lat. 1578
xiie s. Orig. inconnue. Prov. coll. de Christine de
Suède (1626-1689) – 86 main de solmisation – RISM B III, 2 (1968), p. 118.-
RISM B III, 6 (2003).
Reg. lat. 1616
xiie s. (1-16) ; xie s. (17-18) ; ixe/xe
s. (19-20) ; xive
s. (21-124). Orig. France (Fleury ?, f. 17-20). Prov. (f. 1-16) Paris, coll.
Bourdelot (cf. H. Omont, « Catalogue des manuscrits de Jean et Pierre
Bourdelot médecins parisiens », Revue des Bibliothèques, 1 [1891],
p. 81-103, n° 241) ; coll. de Christine de Suède (1626-1689) – 1-11 GUIDO
micr. ; 11-14 GUIDO reg. ; 14-16v
tonaire – RISM B III, 2 (1968), p. 118.- RISM B III, 6 (2003).- Mostert,
Fleury, p. 285 (BF1515-BF1517).
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Reg.lat.1616
Reg. lat. 1638
Première moitié du xe s. (1-11, 71-77, 86-125) ; seconde
moitié du ixe s.
(12-70, 78-85) ; première moitié du xie
s. (f. 126-128). Orig. France, Val de Loire ; Nord de la France (Bernhard,
Rezeption, p. 602-603, n. 6). Prov. coll. de Christine de Suède (1626-1689)
– 1-125 BOETH. mus. (GLOSS. Boeth. mus.) ; 126-128 tonaire – RISM B III, 2 (1968), p. 118-119.- RISM B
III, 6 (2003).- Bernhard/ Bower, Glossa (Kommentar- und Registerband,
2011), p. 54-55
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Reg.lat.1638
Reg. lat. 1661
xie/xiie
s. Orig. Allemagne. Prov. coll. de Christine de Suède (1626-1689) – 34 MON.
Dimidium ; 34v PS.-BERNEL. spec. ; 34v-39 FIST. Rogatus ; 39
PS.-BERNEL. interv. ; 40 FIST. Si fistulae II ; 40rv MON. In
primo ; 40v PS.-BERNEL. interv. – RISM B III, 2 (1968), p. 119.- RISM B
III, 6 (2003).
+ Reg. Lat.
1709.pt.A
Fin du xe
s. origine : Fleury ? contenu : 15v Notation musicale à
points superposés avec lettres .a., .d., .c., .e. (en dessous :)
« Prima species diatesseron constat ex T° ST et To. Secunda ex duobus T°
et ST. Tertia ex semitonium et duobus T°. Prima species diap. constat ex prima
specie diat. » (copie abandonnée).
http://digi.vatlib.it/view/MSS_Reg.lat.1709.pt.A/0036/image?sid=4e9f332d37bc5ece55781dec546f4758
- current_page
Reg. lat. 1727
xie et xiie
s. (24-46). Orig. inconnue. Prov. coll. de Christine de Suède (1626-1689) –
24-46v BOETH. mus. (fragm.) – RISM B III, 6 (2003).- Bernhard/ Bower, Glossa
(Kommentar- und Registerband, 2011), p. 64
Reg. lat. 1728
xve s. Orig. inconnue. Prov. coll. de Christine de
Suède (1626-1689) – 1v-8 IOH. MUR. spec. – RISM B III, 2 (1968), p. 119.- RISM
B III, 6 (2003).
Reg. lat. 1840
xive s. Orig. Italie. Prov. coll. de Christine de Suède
(1626-1689) – 1-55v BOETH. mus. – RISM B III, 6 (2003).
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Reg.lat.1840
Reg. lat. 1987
ixe s. (et non xiie
s.). Orig. Nord ou Nord-Ouest de la France (Teeuwen, Harmony, p. 103).
Prov. coll. de Christine de Suède (1626-1689) – 1-145v MART. CAP. (GLOSS. Mart.
Cap.) ; 146 diagramme – RISM B III, 2 (1968), p. 119.- RISM B III, 6
(2003).- Teeuwen, Harmony, 2002, p. 76, 77 (repr. f. 2r), 103-117, 340
(repr. f. 1v not. neum. , passim
Reg. lat. 2103
xiiie s. Orig. France ?. Prov. Johannes Bedyngham (f.
23 ; xve
s.) ; Paris, coll. Bourdelot (cf. Omont, Bourdelot, n° 232) ;
coll. de Christine de Suède (1626-1689) – BOETH. mus. (fragm.) – RISM B III, 6
(2003).- Pellegrin, Bourdelot, p. 218, n° 232.
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Reg.lat.2103
+ Ross. 204
Parchemin. I+154 ff., 210 x 155 mm (f. I), 240 x
175 mm (f. 1-154). xie
s. (f. I), 1027-1031 (f. 1-154). Orig. Allemagne du Sud (f. I), abbaye de
Niederaltaich (f. 1-154). Prov. coll. Giovani Francesco de Rossi (1838-1854) –
f. I « Protus. Plagis
eius. Deuterus. Lateralis eius. Tritus. Subiugalis eius. Detrardus [sic.].
Discipulus eius. » (noté en neumes) ; « Primus
ut exurge. D. Rorate » (noté en neumes) ; Iv blanc ;
1-154 Sacramentaire de Ellinger, abbé de Tegernsee puis de Niederaltaich (+
1056).- J. Brinktrine (éd.), Sacramentarium rossianum cod. Ross. lat. 204
(Freiburg, 1930), p. 17 ; R. Bauerreiss, « Zwei Handschriften des
Abtes Ellinger von Tegernsee in Italien », Studien und Mitteilungen zur
Geschichte des benediktiner Ordens und seiner Zweitge, 78 (1967), p.
303-307 ; P. Salmon, Les manuscrits liturgiques lat. de la Biblioteca
Vaticana, vol. 2 (Vatican, 1969), p. 22-23, n. 35 ; Huglo, Tonaires,
p. 280. [Shin Nishimagi]
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Ross.204
+ Ross. 205
Parchemin. 107 f., 230 × 140 mm date milieu du xie s. Origine Moissac.
Provenance coll. G. Fr. Rossi. Hymnaire.- f. 80r-v VERS. Indicis. – Jean
Dufour, La bibliothèque et le scriptorium de Moissac (Genève, Paris,
1972), p. 151.
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Ross.205
Ross. 455
vers 1460. Orig. Ferrare. Prov. coll. Giovani
Francesco de Rossi (1838-1854) – 1-249 UGOL. URB. (exc.) – RISM B III, 6
(2003).- Ruini, Produzione, 2001, p. 350.
Urb. lat. 258
vers 1450. Orig. Pesaro. Prov. coll. des
Sforza ; bibliothèque des ducs d'Urbino, transférée en 1658 à la
Bibliothèque vaticane – 1-360v UGOL. URB. – RISM B III, 6 (2003).- Ruini,
Produzione, 2001, p. 350 (repr. facsim. du f. 1r, p. 349).
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Urb.lat.258
Urb. lat. 290
xie et xiiie s. origine (?) et. Prov. abbaye bénédictine de Brauweiler près de
Cologne ; bibliothèque des ducs d'Urbino, transférée en 1658 à la
Bibliothèque vaticane – 4vb FIST. Primam fist. III – RISM B III, 2 (1968), p.
119-120.- RISM B III, 6 (2003).
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Urb.lat.290
Arch. S. Pietro H
29
xive s. Orig. France ? – 1-41v IOH. AEGID. – RISM B
III, 6 (2003).
https://digi.vatlib.it/view/MSS_Arch.Cap.S.Pietro.H.29
ROMA, Biblioteca
Casanatense (I-Rc)
54
Début du xie
s. Orig. Nonantola?. Prov. Nonantola – 1-11v tonaire ; 102v-103
tonaire – RISM B III, 2 (1968), p. 85.- RISM B III, 6 (2003).
361
xive s. Orig. France. Prov. France – 68v ANON. Cist.
III – RISM B III, 6 (2003).
420
c. 1450. Orig. Italie du Nord – 18-65 AURELIAN. –
RISM B III, 6 (2003).
1711
Début ? du xve
s. Orig. Italie du Nord – 2-51v NICOL. CAP. (fragm.) – RISM B III, 6 (2003).
2151
c. 1450. Orig. Ferrare. Prov. coll. Giuseppe Baini
(xixe s.) – 1v-338v
UGOL. URB. – RISM B III, 6 (2003).
ROMA,
Biblioteca Corsiniana e dell'Accademia Nazionale dei Lincei (I-Rli)
Rossi 231 (36 E 8)
xve s. (seconde moitié). Orig. Italie du Nord-Est – Iv
« In hiis numeris invenitur consonantia quia in eis quodammodo inveniuntur
omnes proportiones musicales ... » ; II MON. Esto linea ; 1-83v
BOETH. mus. ; 85-90v « Tam antiquorum quam modernorum auctoritate
musicorum in 7 voces ... » – RISM B III, 6 (2003).
2067 (36 D
31 ; 1780)
xve s. (seconde moitié). Orig. Italie du Nord – 2-6
IOH. CICON. mus. ; 6-7 « Proportio sexquioctava vel epogdoi est
quando maior numerus continet totum minorem et eius octavam
partem... » ; 7r-v IOH. MUR. contr. ; 7v-10 CONTR. Cum
notum ; 10-12 « Speties in musica est arsis et est thesis omnium
vocum... » ; 12-13 « Natura acuta si comenza in
C.sol.fa.ut... » ; 13 PHIL. ANDR. ; 13v-15 ANON. La Fage
III ; 15v-20 PS.-ODO dial. (exc.) ; 20-21 GUIDO micr. (exc.) ;
21 GUIDO reg. (exc.) ; 21 NICOL. Burt. (exc.) ; 21v-37 Iohannes
Hothby, Regule, « Constitutiones cantilenarum sunt due que sunt
Partes et modi... » ; 39v-46 IOH. MUR. lib. ; 46v-49 Inc.
« maxima. longa. breve. semibreve. minima. semiminima. De modo perfecto,
tempore perfecto. prolatione perfecta... » – RISM B III, 6 (2003).- Bernhard,
Thomas, 2006, p. 9 (n. 15), 16.
ROMA, Biblioteca
Vallicelliana (I-Rv)
B 49
cf. I-Fl Ashburnham 1051
B 81
xie s. (1-141) ; xiie s. (142-218). Orig. Italie centrale. Prov.
inconnue. A compléter par Roma, Bibl. Vat. Lat. 9496 (cf. ci-dessus) inséré
autrefois entre les f. 141 et 142 – 71-75+76-82v PS.-ODO dial. ; 75-76
CANT. In defect. (= BERNO Prol. [exc.]) (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 53-54) ; 83rv GUIDO reg. (exc.) ; 83v-84 MOD.
Omnes authenti (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli... [Turnhout,
2011], p. 56-57) ; 84-85 INTERV. Diapason (éd. ibid., p.
33-37) ; 85v-86 « Jugiter domine… » (éd. ibid., p.
54-55) ; 86 GUIDO micr. (exc.) ; 86r-v GUIDO micr. (exc.
« Prponuntur, supponuntur, interponuntur... » (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi,
Tractatuli... [Turnhout, 2011], p.
341) ; 86v « Diapason in dupla proportione consistit… » (éd. ibid.,
p. 341) ; « Tetrardus hanc habet vim... » (éd. ibid., p.
342) ; 86v-87 ISID. etym. (exc. « Musica est peritia
modulationis... » (éd. ibid., p. 342) ; 87-90v VERS. Ars
humanas ; 91 CASSIOD. inst. (exc.) ; 91 “Qui ita designatur per
quinque digitos levae palmae ut ab auriculi digito incipiet primus sonus et a
medico primus hemitonius, ab impudico autem medius sonus, ab indice vero
ultimus hemitonius, a pollice quoque ultimus sonus” (éd. Smits v. W.,
Musikerziehung, p. 126) ; 91-93v <Primus adest protus
autenticus...> (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 61-64) ; « Igitur isti sunt soni qui modulatione
apte... » (éd. ibid., p. 342-343) ; 94r-v CASSIOD. inst.
(exc.) ; 94v-115b GUIDO micr. ; 116-118v GUIDO prol. ; 119-128
GUIDO ep. ; 128v-129v Tonaire de l’abbé Odon (éd. Chr. Meyer, Sh. Nishimagi, Tractatuli...
[Turnhout, 2011], p. 343-347) ; 130-137v GUIDO reg. ; 137v-139
TRAD. Guid. II ; 139 « Vox est aer ictus sensibilis audito… » ;
139 GUIDO reg. (exc.) ; – RISM B III, 2 (1968), p. 85-89.- RISM B III, 6
(2003).
B 83
xve s. Orig. Italie. Prov. inconnue – 1-8v CONTR.
Volentibus ; 12 IOH. MUR. contr. (fragm.) ; 12-15v CONTR. Cum
notum ; 16-17 « Item nota quod quando cantus simplex ascendit
semitonum discantans… » ; 18-29v « Divina auxiliante gratia
breve tractatum compilare intendendo… » ; 29v-30v MARCH. comp.
(fragm.) ; 31-38v IOH. MUR. lib. ; 39-55 ANON. La Fage III ; 55v
« Primus cum sexto fa sol la… » ; 55v-56 « Nota quod tresdecim
sunt species in plana musica per quas tota contexitur… » ; 56-63v
NICOL. CAP. ; 65-68 PHIL. CAS. contr. ; 68v-70v « Secundum
Johannem de Muris septem sunt proportiones… » ; 71-72 « Nota
quod de omne ut unisonus est ut… » ; 72v-81 « Gama est littera
greca que latine dicitur g… » ; – RISM B III, 2 (1968), p. 89-91.-
RISM B III, 6 (2003).- Bernhard, Thomas, 2006, p. 16.
B 95
xive-xve
s. Orig. inconnue – 131v Nota quod in suprascriptis figuris sunt septem
maneries cantus… » – RISM B III, 2 (1968), p. 91.- RISM B III, 6 (2003).
C 105
xive-xve
s. Orig. Italie – 119-157 ANON. La Fage II ; 127-130v Note che in gama ut,
in are… » ; 130v « Nota quod in regula tonorum primus et
secundus finitur in re de G grave… » ; 155v-157 « coniunctiones
et silabe… » ; 157 « Hic incipiunt aparent mutationes
manus… » – RISM B III, 2 (1968), p. 91-92.- RISM B III, 6 (2003).
O 29
Fin du xvie
s. Orig. Rome – 12-14v « Nota que sono vinte littere in la mano de lequale
octo sono grave… » ; 15-16v « nota che nel canto… » (éd.
CSM 31, p. 63-66) ; 18-23v « Regole dil contrapuncto. Prima deve
savere le consonantie… » (éd. CSM 26, p. 74-78) – RISM B III, 2 (1968), p.
92-93.- RISM B III, 6 (2003).
ROMA,
Collezione privata Francesco Luisi (I-Rluisi)
Ms. sans cote
Début du xve
s. Orig. Italie. Prov. Bologne – 1-7 traité de plain chant (fragment) – RISM B
III, 6 (2003).
SIENA, Biblioteca
Comunale (I-Sc)
L V 29
xve s. (seconde moitié). Orig. Italie. Prov. Siena –
1-88 Guglielmo Ebreo da Pesaro, De practica seu arte tripudi avec un extrait
de Domenico da Piacensa, De arte saltandi (éd. Sparti, Guglielmo)
– RISM B III, 6 (2003).
L V 30
Fin du xve
s. Orig. Italie – 1-12v IOH. MUR. spec. ; 14-32 LAMBERTUS ; 33-40v
IOH. MUR. lib. ; 41-44 TRACT. FIGUR. ; 44-47 AEGID. MUR. ;
48v-56 MARCH. luc. (exc.) ; 56-91v MARCH. pom. ; 91v-119 MARCH.
luc. ; 119-120v
« Nota quod septem sunt littere… » ; 120v
« Item nota quod musica inter septem artes liberales... » ; 120v-121 GUIDO reg. (appendix) ; 121-127 METROL. ; 129
« Prima novissima clausa penultima… » ; 129r-v TRAD. PHIL.
III ; 129v « Psalmodiam non nimium protendamus… » ;
129v-135v PETR. DION. (+ IOH. MUR. not.) ; 135r-140v Marchettus de Padua, Lucidarium
in arte musicae planae (extraits) : 135r « <I>siderus sine
musica nulla disciplina... consistit etiam consonantiis » (MARCH. luc. I, exc.
passim ; cf. GS3, p. 65-70) ; 135r-v « Item
sciendum est quod secundum Remigium... diastema et multis ! in
musica » (MARCH. luc. II,i-iii ; GS3, p. 70) ; 135v
« Item sicut proportio duorum ad unum, ita est proportio unius ad duorum.
Item sciendum est quod tonus habet quinque partes... chromaticum
semitonium constituunt. « (cf. MARCH. luc. II,v [exc.] ; cf.
GS3, p. 72b-73b.) ; 135v-136v « Dyesis quinta pars toni est...
de consonantiis et dissonantiis ostendetur » (MARCH. luc.
II,vi-ix ; cf. GS3, p. 73b-75a) ; 136v-137v « Ad
videndum autem de numeris musicalibus... ponitur consonantia bis dyapason. Est
namque et alius numerus qui sexquioctavus dicitur in quo ponitur tonus etc.
« (MARCH. luc. III, i-vi ; cf. GS3, p. 76b-78a) ;
137v-138v « Proportio est quedam habitudo... hec de proportionibus ad
presens dicta sufficiant. » (MARCH. luc. IV, i-xi ; cf. GS3,
p.78a-80a) ; 138v-139v « Consonantia... Dissonantia...
Armonia... Simphonia... Dissonantia... Queritur autem quare non sit
proprium... in sequentibus figuris probatur et potest fieri (ex.) «
(MARCH. luc. V, i [exc.], ii [exc.], iii [exc.], iv [exc.], v [exc.],
vi-vii ; cf. GS3, p. 80a-83b) ; 139v-140r « Queritur
quare una consonantia... Consonantia dyatessaron... Consonantia dyapente que
est in trinaria divisione... in monocordio seu in aliquibus corporibus
sonoris reperitur que est diapente » (MARCH. luc. VI, i [exc.], ii [exc.],
iii [exc.] ; GS3, p. 83a-85a) ; 140r-v :
« Genera inequalitatis quinque sunt... dicta sufficiant »
(MARCH. luc. VII, i ; GS3, p. 87a-88b) ; 140v-141r :
Traité sur les proportions « Dupla proportio est quando maior numerus
continet totum minorem bis... « ; 141r :
Définitions : « Diffinitio toni. Tonus epogdos, dyascema.
Cola... » ; (141v) « Deffinitio semitoni. Semitonus
dicitur eo quod fit semis... « ; « Quattuor sunt littere
in quibus finiuntur antiphone... » ; « Proportio enim
interpretatur pars numeri in musica... » ; « Dyesis
interpretatur decisio... » ; 141v « Musica est disciplina
que de numeris loquitur... » ; « Consonantia est simul
duarum vocum... » ; 142r-v « Iste sunt proportiones que utuntur
communiter... » ; 142v-143 « Sub brevissimo compendio
Bernardus de Clygny in musica incipit. Omnis nota in cantu mensurato vel
est maxima… » ; 143v-144 « Minima in musica dicitur
figura… » ; 144-146
« Nota quod omnia animalia… » ; 146v-150 CONTR. Salvator ; 150 « C naturam dat… »
– RISM B III, 2 (1968), p. 120-123.- RISM B III, 6 (2003).
L V 36
c. 1400-1450. Orig. Italie. Prov. coll. Angelo
Chigi (1847) – 1v-5 « || sunt latine scilicet a.b.c.d.e.f.g. Et altera
greca... Nota quod in hac figura sinistre manu... Nota per quodvis dictorum
versuum quod omnis cantus habens suum Ut... Bestia non cantor qui non canit
arte... Ex predictis apparet quod per omnes locationes manus... » ;
6-15v « Quia de Tonis sive de modis Tractare nostre Est intentionis Quibus
intonantur Antiphone et Responsoria... » (6v « Omnis cantus
ecclesiasticus in mediis clavibus terminatur... » ; 15 « Primus
cum sexto fa sol la... « ) ; 17-19 « Gaudent brevitate moderni.
Quandocumque punctus Quadratus vel nota quadrata quod idem est tractum habet a
parte dextra... » ; 20-21v « Figura est representatio soni
secundum suum modum... » ; 22-23v Paulus de Florentia, Ars ad
discantandum contrapunctum ; 22-23v PAUL. FLOR. (repr. fac-sim. du f.
23r in: MGG, Sachteil 7 [1997]), col. 1427-1428) ; 23v-25 PS.-PHIL.
lib. mus. – RISM B III, 6 (2003).- Bernhard, Thomas, 2006, p. 9, 16.
STERZING
(VIPITENO), Stadtarchiv/Rathaus (I-STEa)
Ms. sans cote
xve s. Orig. Tyrol du Sud. Prov. Virgil Raber (seconde
moitié du xvie s.) –
1ra-3ra ANON. Vipiten. ; 3rva « Restat nunc de melodiis seu de formis
musice breviter est videndum... » ; 4 « Bestia non cantor... »
(CS3, p. 416) ; « Pri re la ... » (Huglo,
Tonaires, p. 425) ; « Decem et novem claves... » ;
« Claves in numero... » ; « Sed dum fit terna... »
(CS3, p. 421a) ; « Mutacio nil aliud... » ;
« Tu qui solvabis... » (CS3, p, 417b) ; « Unica
si fueris... » (CS3, p. 420a) ; « Si duplex detur... »
(CS3, p. 420b) ; « Octo voces graves... » (CS3, p.
419a) ; « Magadarum voces sunt novem ... » ; 4v-5
HERMANN. mod. ; 5v « Omnis ligatura aut consistit ... » (in
marg. « Figura satis bona et perfecta ») – RISM B III, 6 (2003).
http://www.literature.at/viewer.alo?objid=14101&page=1&viewmode=fullscreen
TORINO, Biblioteca
Nazionale Universitaria (I-Tn)
+ D.V.38
f. 50r Deux diagrammes de cosmologie : Gamme
stellaire ; Diagramme de la partition de l’Âme du Monde (diagrammes VII et
VIII de Calcidius, emboïtés). Reproduits in : Irène Caiazzo, Lectures
médiévales de Macrobe. Les Glosae Colonienses super Macrobium (Paris,
2002), fig. 7 (entre les p. 96 et 97).
G IV 31
xve s. (1470). Orig. Italie. Prov. inconnue (f.
1-35) ; Carrara, 1470 (?) (f. 41-96) – 1-35 UGOL. URB. (exc.) ;
41-95v BOETH. mus. (GLOSS. Boeth. mus. ; TON. Boeth. mus.) RISM B III, 6
(2003).- Bernhard/ Bower, Glossa (Kommentar- und Registerband, 2011), p.
53
G VI 3
c. 1400-1450. Orig. inconnue. Prov. 63-73 IOH. MUR.
spec. (B) ; 74r-v MON. Medietas – RISM B III, 6 (2003).
R 454
xie s. Orig. inconnue – ISID. etym. (33v-34v
représentations d'instruments de musique) – RISM B III, 2 (1968), p. 123 – RISM
B III, 6 (2003).
TREMEZZO,
Biblioteca Conte Gian Ludovico Sola-Cabiati (I-TRE)
sans cote
1473-1474. Orig. Lodi (ms. copié par Fr. Gafurius)
– 3-8v FRANCO COL. ; 15-32v MARCH. luc. ; 32v-38 MARCH. pom. ;
50v « Novem sunt species contrapuncti… » – RISM B III, 2 (1968), p.
123-124.- RISM B III, 6 (2003).
TREVISO,
Biblioteca Comunale (I-TVco)
283
xve s. Orig. Italie du Nord – 89r-v INTERV. Prima
species – RISM B III, 6 (2003).
UDINE, Biblioteca
Arcivescoville (I-UD)
2
xiiie s. Orig. région d'Aquileia – 1r-v
« Coniunctiones vocum et mutationes cantor sedulus hac cantilena poterit
ediscere… » – RISM B III, 6 (2003).
VENEZIA,
Biblioteca Nazionale Marciana (I-Vnm)
It. II.34 (4865)
c. 1450-1500. Orig. Italie. Prov. coll. Tommaso
Giuseppe Farsetti (1791) – 105r-v Guglielmo Ebreo da Pesaro, De practica seu
arte tripudi (éd. *Smith A. W., Fonte) – RISM B III, 6 (2003).
It. IX.145 (7554)
xve s. Orig. un couvent franciscain italien. Prov.
Venise, S. Maria della Salute – 86-90 « Sancte Nicolae doce me
cantare… » (86v « Prima mutatio de b quadro in naturam… » ;
87-90 « Primus tonus sic incipit et sict flectitur… ») – RISM B III,
6 (2003).
Lat. III.156 (2933)
xve s. Orig. Italie – 342v « Rationes cognitionis
tonorum habentur inferioribus versibus… » ; « Sex paritas
semidit sub suis quattuor ymat… » ; « Septimus et primus cum
sexto… » ; « Primus cum sexto fa sol la semper habeto… » –
RISM B III, 6 (2003).
Lat. VI.163 (2673)
xve s. Orig. inconnue – Robertus Grosseteste, Tractatus
de generatione sonorum – RISM B III, 2 (1968), p. 124 – RISM B III, 6
(2003).
Lat. VIII.1 (3044)
xiiie-xive
s. Orig. Angleterre ?. Prov. coll. Giovanni Battista Recanati (1734) – 119v-120
TRAD. Franc. II (fragm.) – RISM B III, 6 (2003).
Lat. VIII.20 (3574)
xiiie s. Orig. Italie. Prov. Bibliothèque des Dominicains
(SS. Giovani e Paolo) – 1 « Cum Boecius Rome degeret Pithagoras quoque in tarento… » ;
1-2v « Quot sunt consonancie vocum… » ; 3-4 « Principale
organum est cantuum diversorum cohabitatio… » ; 4-5 « Omnis
cantus in his tantum diffinitur litteris D E F G… » ; 5-8v BERNO prol.
(exc.) ; 8v-9 HERMANN. mod. ; 9-13v « Tonus quid est ? Regula
quae de omni cantu in fine diiudicat… » ; 13v-14 DISC. Omnis homo
I ; 14-15 « Quot fuerunt magistri qui composuerunt artem musicam
? » ; 15-24v tonaire ; 24v-25 « Certe primus habet
principia haec… » ; 25-27v « Si vis scire artem musicam haec
est… » ; 27v-28 « Si cantus ascendit unam… » (éd. Zaminer,
Organum-Traktat, p. 134) ; 28-29v « Primus ascendit et secundus
finit in d gravi… » ; 29v-31 « Si vis scire artem musicam haec
est… » ; 31v-32 « Dico quis fuerit magister qui composuit artem
musice… » ; 32v-35 « Omnes antiphonae quae
incipiunt… » ; 36v-37 « Autentus protus sonat in dulcedine
tonus… » ; 37v « Qui noticiam musicae artis habere voluerit
scire debet quis… » – RISM B III, 2 (1968), p. 125-127.- RISM B III, 6
(2003).
+ Lat. VIII.22
(2760)
xiie s. – Liber Nimroth. Ps.-Beda, De signis coeli.-
Diagrammes de musique. f. 39v diagramme 1 : Gamme stellaire ;
diagramme 2 : Échelle ·Γ·ut–·f·faut
et notations alphabétiques (représentation des intervalles). f. 40r Diagramme
de la structure de l’octave (diagramme IX de Calcidius). f. 41r Diagramme de la
partition de l’Âme du Monde (diagrammes VII et VIII de Calcidius, emboîtés).
Lat. VIII.24 (3434)
xve s. Orig. Flandres ou Rhin inférieur. Prov.
Iohannes Delphinus, puis Couvent des Dominicains de Venise (cf. D. M.
Berardelli, « Codicum omnium latinorum et italicorum... apud PP.
predicatores... », Nuova raccolta d’opuscoli scientifici e filolofici,
38 (1783), p. 109-110) – 1-7v PS.-ODO dial. ; 8v-9 « Dicitur esse
modus in cantu regula quaedam… » ; 10-44 Henricus Helenae, Summula
musicae « Musicae studium inter cetera artium studia non fore
negligendum… » (36 NEUM. Eptaphonus ; SUMM. GUID. passim) (éd.
Chr. Meyer, La Summula musicae de Henricus Helene /
Johannes de Velle [2016 https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-01402169,
175 p.]) ; 44-89v
IOH. BOEN mus. ; 90-108 IOH. MUR. spec. (A) – RISM B III, 2 (1968), p.
127.- RISM B III, 6 (2003).
Lat. VIII.35 (3046)
xve s. Orig. Italie. Prov. Jacopo Zabarella (1646) –
1-26v « Manus haec quam vides in se plura continet quae per hordinem sunt
dicenda… » ; 27-29 « Nota quod quinque sunt partes prolationis
videlicet maxima longa... » ; 35-45 « Quoniam circha artem musichalem
plurima consideranda sunt…' ; 47 « Nunc videndum est de valore
notularum et primo de longa... » ; 57v « Sequitur de
tonis et semitonis et breviter dico quod tonis componitur ex quinque
dyesibus... » ; 59 « Speties musice sunt hec scilicet
Unisonus Semitonium... » ; 61v « Musica est congrua
vocum modulatio suavem sonum repletans... » ; « Nota semitonium
minus sit quando dicimus la mi fa mi ascendendo... » ; 62-65v
« Sequitur de sincopis et transpositionibus. Sincopa ablatio est
medietatis figure... » ; 66v-90 « Tonus dicitur a tonando
idest a sonando... » ; 90 « Volens comprehendere sive compessare
multos et diversos coniunctionum... primo sciendum est quid est
contrapunctus... » ; 92 « Unde sciendum est de coniunctione
duarum vocum... » ; 96-99v « Nota quod semi<di>tonus est
tertia minor, ditonus est tertia maior... » ; 100r-v « Nota nos
debemus incipere contrapunctum per voces perfectas et finire... » ;
101-102 « Philosophi diffiniunt vocem esse artem tenuissimum ictum vel
suum sensibile aurium... » ; 102v « Quot sunt tenores... Quot
sunt tempora... » ; 103-104v « Nota quod octo sunt toni scilicet
primus secundus... » – RISM B III, 6 (2003).- Bernhard, Thomas,
2006, p. 14, 16.
Lat. VIII.64 (3415)
Fin xve-début
xvie s. Orig. Italie
(région de Venise?) ; écrit par Emericus de Siler « ad placitum
presbyteri Jacobi de Gavia ». Prov. Giovanni del Lago (début du xvie s.) – 2-64, D. B. de
Francia, Brevis collectio artis musicae, « Cantate Domino et
Benedicite Nomine eius… » – RISM B III, 6 (2003).
Lat. VIII.82 (3047)
xve s. Orig. Italie (Florence ?) – 1-29 NICOL.
CAP. ; 30-37 CONTR. Inprimis ; 69-73v IOH. HOTH. prop. (version
italienne) ; 75-76 MENS. Omnis nota in ; 137-139 MON. Iste ;
142-147 DIFF. MUS. – RISM B III, 2 (1968), p. 128.- RISM B III, 6 (2003).
Lat. VIII.85 (3579)
1464. Orig. Italie – 1-10 MARCH. luc. (exc.) ;
11-23v IOH. MUR. lib. ; 24-43v ANON. La Fage I ; 43v-47v TON.
Cist. ; 48-56v « Notandum est quod duodecim sunt species
contrapunctus… » ; 61-67v+84v-88v Nicolaus de Buccellanito, Introductiones
artis musice ad pueros introducendos in simplici euphonia ; 69r
« Incipiunt regule proporcionum in quantum pertinent ad musica. Nota primo
quod proporcio est quedam habitudo duorum terminorum... » ; 70v-71:
« Proportio est habitudo duorum numerorum adinvicem… » ; 71v « Sciendum est quod novem sunt
species… » ; 72-77v IOH. CICON. prop. ; 77v-82r
« De vi et laudibus musice. Hic vere est
musicus... » ; 83: « Hec est manus secundum grecam
musicam » (main de solmisation avec la nomenclature des degrés du grand
système parfait [« proslambanomenos… »] légende « Nota quod
digiti manus a latinis dicuntur… ») ; 84v-88v cf. supra, f. 61
sqq. ; 89-91v « Prolationes sunt due videlicet prolatio maior et
prolatio minor… » – RISM B III, 2 (1968), p. 128-129.- RISM B III, 6
(2003).- Ian Herlinger, Biblioteca Nazionale Marciana, MS Latini, Cl. VIII.85: A
Preliminary Report, Philomusica on-line, 2004-2005.
Lat. XII.97 (4125)
xive s. Orig. Italie – 1r-19r Antonio da Tempo, Summa
artis rithimici vulgaris dictaminis (éd. Richard Andrews [Bologna,
1977 ; Collezione di opere inedite o rare, 136] ; 19v-20v GEN.
DISC. Postquam – RISM B III, 2 (1968), p. 130-131.- RISM B III, 6 (2003).-
Oliver Huck et Thorsten Burkhard, « Voces applicatae verbis - ein
musikologischer und poetischer Traktat aus dem 14. Jahrhundert (I-Vnm
Lat. Cl. XII.97) », Acta musicologica, 74 (2003), 1-34.
Lat. Z. 271 (1642)
1457. Orig. Italie. Prov. coll. cardinal Bessarion
(1403-1472) – 67-145v BOETH. mus. ; 146 « Natura primo preponit
duplum ut 1 ad 2… » – RISM B III, 6 (2003).
Lat. Z. 333 (1648)
xve s. Orig. Italie – 1-70 BOETH. arithm. ;
70v-151v BOETH. mus. – RISM B III, 6 (2003).
Lat. Z. 334 (1649)
Fin du xive
s. Orig. Italie – 1-60v BOETH. arithm. ; 61-104v BOETH. mus. – RISM B III,
6 (2003).
Lat. Z. 336 (1581)
XV s. (1-48) et fin du XIV s. (49-64). Orig. Italie
du Nord – 2-48v GUIL. MON. ; 50v-64 Antonius de Leno, « Queste sono
tute le mutatione del canto fermo… » (éd. CS3 p. 307-328 ; éd.
Seay, Antonio) – RISM B III, 2 (1968), p. 130.- RISM B III, 6 (2003).
Lat. Z. 497 (1811)
XI m.. Orig. Italie centrale ou Rome. Prov. coll.
cardinal Bessarion (1403-1472) – 147v ANON. Venet. I ; 147v MON. Ante
omnia ; 148 VERS. Fer tuba ; 148r-v CASSIOD. inst. (exc.) ; 148v
MART. CAP. (exc.) ; 148v-154v REG. PRUM. ; 154v MUS. ENCH. I
(exc. ; cf. éd. Schmid, p. 3, 20-24) ; 154v-155 SCOL. ENCH. (exc. ; éd. Schmid, p. 86-87, 107, 118,
133, 112-113) ; 155 BOETH. mus. (exc.) ; 155v-156 CASSIOD. inst.
(exc.) ; 156 ANON. Venet. II – RISM B III, 6 (2003).
VENEZIA,
Museo Civica Correr, Biblioteca d'Arte e Storia Veneziana (I-Vmc)
336
1502 (f. 276-424), fin du xve s. (f. 425-456). Orig. Nord-Est de l'Italie
(Padoue) – 276-411v FR. GAFUR. pract. ; 412: « Perche In ogni Cosa la
brevita et expeditione de quella e cosa degna Como se dice In brevitate moderni
gaudent, adoncha per milgior expedicio e per li ignoranti et primi
principianti... » ; 425-434 « Ars cantandi Scilicet de modis
cantandi. » Inc. « Nota quod sunt tres modi cantandi scilicet b
quadro... » (429 « De motetis et aliorum cantuum iudicium iudicandi.
[cf. Ellsworth, Manuscript, p. 84 et passim] ; 434
« De duobus genera specierum.[cf. I-BGc MAB 21, 67] ; 443v
« De clavibus et quae sint… [cfr. Herlinger, Lucidarium, p.
390-542 ; GS3, p. 103-120 ; I-BGc MAB 21,
70-85] ; 447: « Et quedam regula ad conoscendum tonos breviter posita
non obstante regula ponita in principio ut patet. Regula. Est in d vel in a
primus tonus atque secundus... » [cf. CS2, p. 497]) ; 448-456v
« Modus psalendi in hiis qui infra ponuntur... » – RISM B III, 6 (2003).- Linda Page Cummins,
Correr 336, Part 4: A New Compendium of Late Medieval Music
Theory, Philomusica on-line, 2005-2006.
VERCELLI,
Duomo di S. Eusebio, Biblioteca e Archivio Capitolari (I-VCd)
LXII (2)
Début du xe
s. ; xie-xiie s. (f. 285-289). Orig.
Italie du Nord (Pavia ou Ivrea) – 286-290 tonaire – RISM B III, 2 (1968), p.
131.- RISM B III, 6 (2003).
LXX (115)
xiiie s. Orig. Vercelli (copié pour la cathédrale ;
G. Brusa 07/03/2018) – 208v-213v tonaire « Primus modus in prima finalium
finit… » ; 213v-222 Tonaire ; 227v-228 « Multae
diffinitiones musicae artis auditoribus eiusdem artis dantur… » (éd. Ezio
Aimasso, L’Antifonario iemale della Chiesa vercellese (Vercelli, Biblioteca
Capitolare LXX) [Alba, 2012], p. 314-316) – RISM B III, 2 (1968), p.
131-132.- RISM B III, 6 (2003).
CCXIV (208)
xie s. Orig. Italie du Nord – 1-2 ISID. etym.
(exc.) ; 4-37 BOETH. mus. (fragm.) – RISM B III, 6 (2003).
VERCELLI,
Biblioteca Agnesia (I-Vca)
11
xve s. (seconde moitié). Orig. Italie – 161-194
« Con cio sia cossa che l'arte praticha de la musica… » – RISM B III,
6 (2003).
VERONA,
Biblioteca Capitolare (I-VEcap)
CCXL (201)
Fin du xve
s. Orig. Milan. Prov. Lodi, chiesa dell'Incoronata (don de Fr. Gaffurius, 1518)
– 1-37v Aristides Quintilianus, De musica libri tres (trad. Giovanni
Francesco Burana) ; 37v-44v Anonymus Bellermannianus, Scriptio de
musica (trad. Giovanni Francesco Burana) ; 44v-47v Traité en grec de
Bacchius ; 48-119 Manuel Bryennius, Harmonica (trad. Giovanni
Francesco Burana) – RISM B III, 6 (2003).
CCLXIV (236)
xiiie s. Orig. Italie – 1-13v GUIDO micr. ; 15-24v
BERNO prol. ; 24v-27 GUIDO reg. ; 28-29v GUIDO ep. (exc.) ; 29-31v
GUIDO prol. (exc.) – RISM B III, 2 (1968), p. 132.- RISM B III, 6 (2003).
VIPITENO, cf.
STERZING